همه‌پرسی اقلیم کردستان از نگاهی دیگر | نصرت‌الله تاجیک
متن یادداشت نصرت‌الله تاجیک که در خبرآنلاین منتشر شده است:
در رابطه با برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان عراق و همچنین بررسی مواضع بازیگران این تحول پیچیده مرور چند نکته زیر حائز اهمیت است. این یاداشت نه تجویز و ارائه راه حل بلکه یک فضای گفتگو و مشارکت است تا مسئولین کشور از نقطه نظرات ازاد شهروندان، کارشناسان و نخبگان علاقمند به این مبحث استفاده نمایند و تصمیمی منطقی و بر اساس منافع و مصالح ملی اتخاذ نموده و از اظهارات شتابزده و غیر همگن و هماهنگ و خدای ناکرده اقدام ناصحیح بپرهیزند. من برای ساماندهی و نوشتن این یاداشت پنج ساعت وقت صرف کردم و انتظارم از خوانندگان عزیز اینست که پنج دقیقه وقت صرف نموده و همه بنود را که بهم پیوسته هستند را مطالعه و سپس نظر دهند، نتیجه بگیرند و یا وا اسلاما سردهند! ارائه نظرات باز و اگر نظری حاوی توهین نباشد برای اطلاع عموم منتشر میشود و لذا جمع بندی و اخذ نتیجه را به شما واگذار میکنم که ببینید علم بهتر است یا ثروت؟!!
1. پیچیدگی مسئله: مسئله انقدر پیچیده است که نمیشود صفر و یکی با ان برخورد کرد و برایش انشاء نوشت! سه حالت کلی وجود دارد که به ترتیب اهمیت و احتمال وقوع مینویسم:
1- همه پرسی در هر شرایطی با توجه به جو هیجانی ایجاد شده، انجام شود و دولت مرکزی عراق نیز دست به کاربرد زور نزد. حداقل لازمه این امر خارج کردن کرکوک از همه پرسی بوده و در آنصورت روندی از مذاکره و تنش بین اقلیم و دولت مرکزی عراق آغاز خواهد شد. انتهای این روند به دخالت خارجی منجر شده که از طریق جنگ بین دو طرف و با کمک نیروهای خارجی از طریق سازمان ملل و فشارهای سیاسی به استقلال کردستان عراق بیانجامد. این روند طولانی و پر مخاطره ائی بوده و ممکن است به درگیری منطقه ائی نیز بیانجامد 2- اقلیم پنجاه تا شصت درصد اهداف مورد نظر از این همه پرسی را به واسطه تضمین های دولت های بزرگ در قبال عدم انجام همه پرسی و با قولهائی در مورد کرکوک به دست آورد. در اینصورت احتمال دارد که در دقایق پایاتی آنها از برگزاری همه پرسی عقب نشینی کنند. بعید به نظر میرسد بازیگران منطقهای از جمله ایران و ترکیه و خود عراق در این امر دخالتی کنند و یا تضمینی بدهند. 3- خطرناکترین سناریو اصرار اقلیم کردستان بر همه پرسی در کرکوک است که منجر به بروز درگیری و خشونت شده که دور تازه ائی از آتش افروزیها در این منطقه را باید شاهد بود!
2. هدف اصلی دولت اقلیم: نظیر این همه پرسی در سال 2005 هم برگزار شده است و با اکثریت استقلال تصویب شده است. در این دوره بارزانی و دولت اقلیم در صدد هستند افکار عمومی را با خود همراه کند و وزنه فعالیت های بین المللی و جذب سایر بازیگران بین المللی را به سمت خودش سنگین تر کند تا بتواند مرحله بعدی را تصویب و از دولت عراق و همسایگانی نظیر ایران و عراق در آن مرحله امتیاز بیشتری بگیرد.
3. پیش فرضهای غلط ) 1-همه پرسی مساوی است با استقلال و 2- ترس از اثرات دومینوئی که بدلیل یکدست نبودن کردها کمی اغراق میشود. این دو پیش فرض در چهار مقوله زیر بررسی میشود:
4. بیانیه استقلال: با توجه به مشکلاتی اقلیم برای همه پرسی روبروی خود دارد و مخالفتی که حتی بصورت ظاهری از سوی همه اطراف شده است و از وسی دیگر روند استقلال نیز مصائب خاص خود را در پی دارد، لذا بعید به نظر میرسد حتی با توفیق برگزاری همه پرسی و کسب رای آری اکثریت برای استقلال، فردای روز همه پرسی بیانیه استقلال صادر و روند حقوقی آن طی شود. زیرا کسب استقلال نیز ابعاد و آثار حقوقی ، سیاسی، امنیتی و تشدید تضادها و بهم ریختگی منطقه ائی و در نهایت ژئوپلیتیکی جداگانه ای دارد”. تعداد زیاد و متنوع بازیگران و یا آثار تبعی باعث میشود هر یک از آنها با اتخاذ موضع منفی به این مسئله نگاه کند و به پیچیدگی شرایط کمک نماید. بنایراین به نظر میرسد این روند در طولانی مدت دنبال شود.
5. یکدست نبودن کردهای چهار کشور: مخالفت کشورهای دارای اقلیت کرد مانند ایران، ترکیه و سوریه با همه پرسی و استقلال اقلیم کرد ناشی از تصور اصل هم پیوستگی قومی است که در این مورد درست نیست و خوبست متخصصین کرد تمایزات سیاسی اجتماعی کردهای چهار کشور را تبیین و بهرشته تحریر دراورند. در این خصوص باید گفت اگرچه کردهای منطقه اعم از کردهای ترکیه،ایران، سوریه و عراق یک سری مشترکات با هم دارند اما دارای تفاوت هایی نیز با هم هستند و به این صورت نیست که اگر دولت اقلیم به سمت استقلال رود، کردهای سه کشور دیگر و از جمله ایران نیز به همان سمت حرکت کنند.
6. کردهای ایرانی: دغدغه کردهای ایرانی نه جدائی بلکه توجه به حقوق شهروندی در چهارچوب قانون اساسی است. عدم پشتیبانی عمومی حرکات جدائی طلبانه گروه های تجزیه گر در ابتدای انقلاب که با نا رسائیهای داخلی و تحریک خارجی شروع شد، بیانگر صحت این دیدگاه است. علاقمندی آنها به ماندن در چهارچوب ایرانی واحد، لزوم حل مشکلات توسعه ائی از طریق مشارکت سیاسی اجتماعی مردم کرد و نحوه برخورد ما با خواسته آنها در مدیریت این قضیه در مرحله بعدی تاثیر گذار است.
7. بهای زیاد به اثرات دومینوئی: همه کردها آرزوی استقلال دارند و با آماده شدن شرایط عینی و ذهنی و دخالتهای خارجی و مخصوصا” اقدامات رژیم صهیونیستی که از قبل آغاز کرده است در میان همه کردها یک شور و هیجان بعد از تشکیل دولت اقلیم کردی بوجود آمده بقیه نیز به این سمت حرکت خواهند داشت، ضمن اینکه اهداف برخی نیروهای منطقه ای و فرامنطقه ای در ادامه این بحران ها و درگیری ها در منطقه و به نوعی کمک به تسریع و انجام این اقدامات تنش زا خواهد بود. بعضی متخصصین مسائل قومی معتقدند که ” دلایل بسیار زیاد اجتماعی، سیاسی، روانشناسی و اقتصادی وجود دارد که نشان می دهد بوجود آمدن یک دولت از اقلیت قومی و زبانی و دینی در یک گوشه از جهان، تب جدایی طلبی همگونه هایشان در سایر مناطق را کاهش می دهد”.
8. کرکوک و درگیریهای عراقی- کردی: یک نقیصه بزرگ طرح دولت اقلیم در این است که متاسفانه فقط به سرزمینهای کردی مطابق با آنچه براساس توافق، اقلیم کردی شناخته میشود بسنده نکرده و قصد دارد کرکوک و بعضی مناطق حاشیهای آن را که خارج از حوزه اقلیم کردی است را نیز در همه پرسی شراکت دهد. کرکوک یک بافت قومیتی پیچیده متشکل از شیعیان، ترکمن ها و تعدادی کرد دارد که اگر دولت کردی بخواهد به این سمت برود با مخالفت مردم آنجا و حتی حامیانش مواجه خواهد شد. این اقدام دولت کردی از طرف هیچ بازیگری قابل پذیرش نیست و روز به روز مسائل منطقهای را پیچیده تر می کند. حتی ممکن است به درگیریهای داخلی در کرکوک بین اقوام گوناگون و یا عرب – کرد نیز بیانجامد که در این صورت مانع از تحقق ایده کردها برای داشتن کشور مستقل می شود؛ زیرا داشتن یک کشور مستقل وجود مرزهای امن و مواردی چون حاکمیت صلح، امنیت و آرامش است. از آنجاییکه مخالفت های داخلی با برگزاری همه پرسی خصوصا از جانب دولت مرکزی وجود دارد این همه پرسی می تواند به سمت درگیری های داخلی کشانده شود. لذا در صورت پیشروی اقلیم در این مسیر، قدم اول مخالفت مردم خواهد بود، قدم بعدی مخالفتهای سیاسی و در نهایت ممکن است به خشونت، درگیری و حتی جنگ داخلی بیانجامد.
9. درگیریهای ترکی- کردی: حتی اثرات دومینوئی در ابتدا بر سوریه و ترکیه تاثیر دارد تا ایران. ما نباید دردام بازي تركيه بيفتيم.زیرا به راحتی ساخت و پاخت میکند. بگذاريم ايندفعه بازي كردي تركي باشه نه کردي ايراني. توجه داشته باشیم اگر این روند به هر نحوی به سمت جنگ و درگیری رود، ما خودمان را در نک تیز حمله قرار ندهیم. ترك ها نشان داده اند که ید طولانی در راه انداختن غائله و دنباله روكردن بقیه درشرايط سخت هستند و بارها درموارد حساس منطقه اي وقوميتي با اتخاذ مواضع غیر اصولي وچرخش هاي كاملا متضاد به دنبال منافع مقطعی خود بوده اند!
10. بهم خوردن توازن ژئوپلیتیکی عراق: با وضعیت پیچیده ای که در عراق وجود دارد؛ از طرفی داعش به نوعی در منطقه حضور دارد،از طرف دیگر موصل به تازگی آزاد شده و وضعیت ژئوپلیتیک منطقه به هم ریخته است و حالت سیال و دگرگون شده ائی دارد؛ پیچیده کردن مسائل منطقی نیست ، مگر اینکه دولت اقلیم بخواهد به دلیل اهداف دیگری به سمت همه پرسی برود. زیرا همانگونه که مشخص است دولت اقلیم در بحث سرزمینی به نوعی استقلال عملی را دارد و به نظر میرسد در مسئله همه پرسی به دنبال امتیازگیری مرحله ای و نهایتا دست یافتن به استقلال در اینده است. اما اصرار اقلیم به همه پرسی می تواند به 1- وحدت و بسیج شیعیان علیه خودش و 2- تشدید جنگهای طائفی دامن بزند.
11. ترس ایران از تضعیف سیاسی عراق: اکثر مخالفین همه پرسی در ابتدا توجهشان به نتیجه این فرایند و مهمتر از آن اثراتش بر سایر کشورها است و از انجاییکه با نتیجه مخالفند با اصل قضیه و یا فرایند همه پرسی و یا استقلال هم مخالفت میکنند. در مورد ایران به نظر میرسد مخالفین به سه مقوله بیش از حد بها داده میشود: همه پرسی مساوی است با استقلال ، 2- ترس از اثرات دومینوئی و 3- تضعیف ژئوپلیتیکی و سیاسی دولت مرکزی عراق. اگر چه هر سه مورد دغدغه های درستی هستند اما حساب باز کردن بیش از وزن واقعی انها ممکن است ما را به نتیجه نادرست برساند.
12. نیروهای فرامنطقهای (آمریکا): آنها نقشی دوگانه بازی میکنند و درواقع همه پرسی در جهت اهداف بلند مدتشان قرار دارد. زیرا همانطور که پیش از این بیان کردهام دولت امریکا در سالهای گذشته سلسله اقداماتی در منطقه کردی انجام داده است که میتواند در آینده به تجزیه این سرزمین منجر شود. شرایط منطقه ای، اهداف امریکا در منطقه و اختلاف بین قدرت های فرامنطقه ای و منطقه ای در همه پرسی کردهای عراقی یا اقلیم خودگردان کردی منعکس میشود و شرایط پیچیدهتری را بازتولید میکند که حتی ممکن است مقوله حقوقی حق تعیین سرنوشت توسط مردم نیز را تحت شعاع قرار دهد و آن را از مسیر منحرف سازد و یا حتی به خشونت نیز بیانجامد. البته آمریکا و کلا” غرب کردها را قبلا” بازی داده اند اما الان شرایط دیگری است و شاید این بار کردها آمریکائیها را بازی دهند!
13.راه حل سیاسی: مصاحبه دبیر شورای عالی امنیت ملی تهدید امیز بود و نیازی به بیان از سوی چنین سطحی نیست که یک موضوع خارجی را نبدیل به موضوع امنیتی برای خودمان بکنیم. وظیفه هر دولت تامین امنیت مرزهاست صرفنظر از اینکه چه کسی پشت مرزها است. اما گفتن تامین امنیت در مکانی عمیق تر از مرزها در این شرایط معقول نیست. این از همان مقولاتی است که سریع ایده های نظامی را به جای ایده های سیاسی می نشاند. در یکی از کانالهای تلگرامی فردی نوشت” با توجه به اینکه غرب و در راس آن امریکا دو دوزه بازی میکنند! یعنی رفیق دزد و رئیس قافله! و قرائن و دلایل بسیاری از علاقه و منافع آمریکا در تجزیه وجود دارد. و با توجه به اوضاع داخلی و منطقه ائی و بین المللی ایران، اوضاع و بازی اعراب و ترکیه و اینده روابط ایران با کردستان، چنانچه از چند پیش فرض غلط مذکور و مخصوصا” اثرات فرضی دومینوئی استقلال کردهای عراق و تاثیرش بر ایران بگذریم یعنی در درستی آن شک نموده و یا مسکوت بگذاریم در اینصورت آیا میتوانیم داستان را جور دیگری نوشت و یا قضیه را جور دیگر دید؟”
شما لطفا” بفرمائید چگونه؟! حتما” به نحسی سیزده معتقد نیست که زیراب راه حل سیاسی را بزنید و مینویسید مبرهن و واضح است که ……………….آدم مار گزیده با طناب پاره تو چاه نره بهتره!
انتهای پیام
