موضع همسایگان ایران در قبال تحریم‌ها چیست؟
در میان همسایگان ایران تا کنون موضع ترکیه قاطع ترین و همراه ترین کشور (با ایران) در مخالفت با تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران بوده است.
عصر ایران نوشت: با آغاز تحریم های یکجانبه و غیر قانونی ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران برخی همسایگان ایران در این باره موضعگیری کرده و برخی دیگر سکوت کرده اند.
ترکیه: شاید بتوان ثابت قدم‌ترین و همراه‌ترین همسایه ایران را – البته تا اینجای کار- ترکیه دانست. دولت آنکارا در هفته‌های گذشته بارها با قاطعیت ضمن مخالفت با تحریم‌های آمریکا علیه ایران تاکید کرده از این تحریم‌ها پیروی نمی‌کند و به تجارت دوجانبه خود با ایران ادامه خواهد داد.
اختلافات ترکیه و آمریکا یکی دو مورد نیستند و به همین خاطر به نظر می‌رسد دولت واشنگتن نیز با در پیش گرفتن سیاست هایی برای به تلاظم انداختن اقتصاد ملی ترکیه و سقوط ارزش پول ملی این کشور (لیر) در صدد ایجاد فشار بیشتر علیه آنکاراست.
موضع اصولی دولت اردوغان اما همراهی نکردن با هر گونه تحریم یکجانبه است و باید دید دولتمردان آنکارا تا چه حد می توانند در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کنند.
ترکیه در دور سابق تحریم‌های بین المللی علیه ایران (پیش از برجام) از تنفسگاه های اصلی ایران برای دور زدن تحریم ها بود و تاوان آن را هم به شکل دستگیری و محاکمه رییس سابق ” هالک بانک” ترکیه داده است و این موضوع هم اینک نیز یکی از اختلافات جدی بین آنکارا و واشنگتن است.
بر اساس آمار سال 1395 ایران 2 میلیارد دلار صادرات “غیر نفتی” به ترکیه داشته است که این رقم 2 درصد از کل واردات سالانه ترکیه را شامل می شود.
عراق: دیروز حیدر العبادی نخست وزیر عراق اعلام کرد با وجودی که کشورش مخالف تحریم‌های اعمالی آمریکا علیه ایران است اما این کشور به خاطر منافع ملی خود تحریم‌ها را رعایت خواهد کرد. عراق از نزدیک‌ترین همسایه‌های ایران محسوب می‌شود و جمهوری اسلامی ایران پس از سقوط دولت صدام نفوذ قابل ملاحظه ای در این کشور پیدا کرده است.
با وجود این موضع گیری نخست وزیر عراق، اما برخی احزاب و شخصیت های شیعه عراقی از جمله ” عمار حکیم” اعلام کرده اند که دولت بغداد نه تنها نباید از تحریم های آمریکا علیه ایران پیروی کند بلکه به خاطر حمایت ها و کمک های جمهوری اسلامی به عراق – به ویژه در مبارزه با تروریسم – باید به کمک ایران برود و یارویاور ایران در برابر آمریکا باشد.
ناظران اقتصادی معتقدند عراق از جمله کشورهایی است که ایران می‌تواند از آن به عنوان تنفسگاهی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کند . دولت ترامپ اخیرا یک بانک عراقی را به اتهام همکاری با ایران تحت تحریم قرار داده است.
موضع عراق تا حدود زیادی بینابین اختلافات بین ایران و آمریکاست و دولت بغداد می‌کوشد حتی‌المقدور از دامنه اختلافات این دو کشور بیرون باشد.
باید دید در صورت ادامه تحریم‌ها علیه ایران و شدت یافتن آن پس از تحریم‌های نفتی و بانکی موضع دولت بغداد در قبال احتمال دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران از کانال عراق به چه شکلی خواهد بود!
بر اساس آمار سال 1395 عراق سومین وارد کننده بزرگ کالا از ایران در میان کشورهای همسایه است و این کشور در سال 95 بیش از 6 میلیارد دلار کالا و خدمات از ایران وارد کرده است.
افغانستان: دولت افغانستان اعلام کرده می کوشد بتواند تجارت دوجانبه خود با ایران را از گزند تحریم ها دور نگه دارد و برای این منظور باید با آمریکا مذاکره کند. پرواضح است که واشنگتن در این باره مسامحه ای نخواهد داشت و افغانستان را به پیروی از تحریم ها فراخواهد خواند و این مساله می تواند برای افغانستان محصور در خشکی دردسر بزرگی باشد.
ایران دالانی مهم برای نفس کشیدن و ارتباط افغانستان با جهان بیرون است و در صورتی که دولت کابل بخواهد در اثر فشارهای آمریکا تجارت دوجانبه خود با ایران را بر وفق تحریم های یکجانبه آمریکا تنظیم کند ، به طور طبیعی خود را از بسیاری از مواهب و ظرفیت‌های تجارت و همسایگی با ایران محروم خواهد کرد.
بر اساس آخرین برآوردهای آماری مجموع واردات سالانه افغانستان از جهان کمتر از 10 میلیارد دلار برآورد می شود که یک چهارم این رقم (2.5 میلیارد دلار) از ایران است.
پاکستان: تغییر دولت احتمالی در پاکستان امیدهایی را برای ایران درباره موضع مستقل و حتی مخالف اسلام آباد در قبال تحریم های آمریکا علیه ایران ایجاد کرده است. ” عمران خان” نخست وزیر احتمالی آینده پاکستان دیدگاهی مثبت نسبت به ایران دارد و بر خلاف دولتمردان سلف خود چندان مشتاق به گرم‌تر کردن هر چه بیشتر روابط ریاض- اسلام آباد نیست.
عربستان سعودی به مدد دلارهای نفتی و کمک‌های سالانه به دولت پاکستان نفوذ قابل توجهی در این کشور دارد و روابط دو کشور طی دهه های گذشته همواره بر مدار دوستی و بر مبنای وابستگی اقتصاد ضعیف پاکستان به دلارهای سعودی بنا شده است.
عمران خان در دیدار اخیر با سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان حتی اعلام آمادگی کرده که بین دو دولت دوست اسلام آباد یعنی عربستان سعودی و ایران میانجیگری کند. او حتی در اظهارات پیشین خود درباره دولت سعودی زبان به انتقاد گشوده و دولت ریاض را دوست همراهی برای اسلام آباد ندانسته است.
باید منتظر بود و دید دولت عمران خان در پاکستان پس از استقرار چه موضعی در قبال عربستان سعودی و ایران و تحریم‌های آمریکا در پیش خواهد گرفت.
بر اساس آمار سال 2016 ، پاکستان از رقم 47 میلیارد دلار واردات سالانه خود تنها 800 میلیون دلار از ایران واردات داشته است.
آذربایجان : دولت آذربایجان تا کنون به صورت رسمی موضعی در قبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعلام نکرده است اما روابط اقتصادی دو کشور ایران و آذربایجان در حد واندازه ای نیست که برای دولت باکو دردسری ایجاد کند. از سوی دیگر دولت باکو سال‌هاست ضمن حفظ روابط نزدیک با مسکو و ترکیه، در مسایل منطقه‌ای و جهانی موضع خود را به صورتی محتاطانه به ایالات متحده آمریکا و اسراییل نزدیک کرده است و به همین خاطر دور از ذهن نیست که آذربایجان در فقره تحریم‌ها انتظارات آمریکا را تامین کند.
آذربایجان در سال 1395 از 7 میلیارد دلار واردات سالانه خود 359 میلیون دلار را از ایران واردات داشته است.
ارمنستان: بر خلاف آذربایجان، کشور ارمنستان روابط نزدیک‌تری به ویژه در حوزه اقتصاد با ایران دارد. ارمنستان ایران را یک دروازه مهم برای تامین انرژی و دیگر مایحتاج خود می‌داند و روابط نزدیکی بین ایروان – تهران برقرار است.
ارمنستان در مراودات اقتصادی خود با جهان کاملا به کشور بزرگ روسیه وابسته است و از سوی دیگر در مرزهای جنوبی خود نیز ایران را دارد. با وجودی که حجم تجارت خارجی با ارمنستان رقم چندان قابل اعتنایی نیست اما این کشور کوچک و تقریبا فقیر نیز یکی دیگر از کشورهایی است که احتمال دارد در دور جدید تحریم‌ها از سوی ایران به عنوان مفری برای دور زدن تحریم‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
بر اساس آمار سال 1395، از مجموع 3 میلیارد دلار واردات سالانه ارمنستان تنها 179 میلیون دلار از ایران بوده است.
ترکمنستان: دولت ترکمنستان نیز همانند دیگر همسایه‌های شمالی ایران تا کنون به صورت رسمی درباره نظر خود در قبال تحریم‌های آمریکا موضعگیری نکرده است.
ایران در سال 1395 بیش از 547 میلیون دلار کالا و خدمات به ترکمنستان صادر کرده است و سومین کشور بزرگ صادر کننده کالا به ترکمنستان است.
کشورهای عربی: در میان کشور های عربی کرانه خلیج فارس عربستان سعودی و امارات و بحرین به شکل آشکاری در جنگ اقتصادی بین آمریکا و ایران در جانب واشنگتن ایستاده اند و این در حالی است که امارات به صورت سنتی و طی 2 دهه گذشته یکی از بزرگ ترین شرکای تجاری ایران محسوب می شود و بر اساس آخرین آمارها سالانه 5 میلیارد دلار کالا از ایران به امارات متحده عربی صادر می شود و چند برابر این رقم نیز از امارات به ایران وارد می شود. (البته به صورت صادرات مجدد)
سه کشور دیگر منطقه یعنی قطر، کویت و عمان موضع بینابینی دارند و تلاش دارند ضمن حفظ رابطه حسنه با ایران و عربستان در دعوای بین آمریکا و ایران بی طرف بمانند و از نظر دولت کویت، نباید آشکارا در دعوای بین برادر بزرگ‌تر(سعودی) و ایران موضع گیری کرد.
اما دو دولت قطر و عمان حساب دیگری دارند. در ماجرای محاصره قطر از سوی همسایگان از خرداد ماه سال 1396 – بدین سو- ایران از موضع قطر حمایت و پشتیبانی کرد و قطر به واسطه ایران تحریم های عربستان را دور زد، اما پرواضح است که ایران در دعوای اخیر خود با آمریکا نمی‌تواند چنین انتظار متقابلی را از این امیرنشین کوچک خلیج فارس داشته باشد.
کشور عمان اما نقش یک میانجی را بین ایران و آمریکا بازی کرده و حتی در هفته های گذشته نیز گزارش هایی مبنی بر فعال شدن دوباره عمان برای کاهش اختلافات تهران – واشنگتن منتشر شده است. دولت عمان که بقای سلطنت خود را مدیون لشکر کشی ایران در دهه 1970 میلادی برای سرکوب شورشیان ظفار می‌داند کوشید بخشی از این دِین را در ماجرای میانجیگری و میزبانی مقدمات گفتگوهای منتهی به توافق هسته‌ای (برجام) بین ایران و آمریکا در زمستان سال 1391 جبران کند و هم اینک نیز خبرها و گزارش‌های غیررسمی جسته و گریخته‌ای درباره فعال شدن مجدد عمان در این باره به گوش می‌رسد.
انتهای پیام
