بانیان مراسم ۱۳محرم و پیشنهادی به صداوسیما

رضا سلطان‌زاده، مدیرمسئول هفته‌نامه آیینه یزد در یادداشتی با عنوان «بانیان مراسم سیزدهم محرم و پیشنهادی به صداوسیما» نوشت:

انسان آزاده از هر دین و قوم و مذهب با عزاداری سرور شهیدان حضرت حسین‌بن علی(ع) و گریه کردن بر مصائب اهل بیت مخالف نیست. با شنیدن واقعه عاشورای سال شصت و یکم هجری در کربلا دل‌ها می‌سوزد،‌ اشک‌ها جاری و بر یزیدیان لعنت و نفرین فرستاده می‌شود. عده‌ای در مورد نوع برگزاری بعضی از مراسم عزاداری‌ها بحثی و سخنی دارند و از اصلاح نحوه تشکیل این‌گونه جلسات نظریاتی ابراز می‌نمایند.

محدث بزرگوار میرزا حسین نوری طبرسی صاحب کتاب «مستدرک‌الوسائل»، در سال 1319 قمری کتاب «لؤلؤ و مرجان» را تألیف نمود و برای هر روضه‌خوان و واعظی دو شرط اخلاص و صداقت قائل شد و هدف از نوشتن کتاب را پاکسازی روضه‌خوانی عنوان نمود تا زمینه‌هایی فراهم گردد مراسم عزاداری از ریا و دروغ دور باشد و علامه سید محسن امین عاملی صاحب کتاب «اعیان‌الشیعه» در سال 1346 در همین زمینه کتاب «التنزیه» را تألیف نمود و قمه‌زنی و شبیه‌خوانی را تحریم کرد و آیت‌ا… شهید مرتضی مطهری در دوره 3 جلدی کتاب ارزشمند «حماسه حسینی» به تحریفات عاشورا پرداخت و در سال‌های اخیر گویندگان و نویسندگان فراوانی با سخنرانی‌ها و درج مقالات و تألیف کتاب‌هایی درباره خرافات و دروغ‌هایی که در این مورد وارد شده روشنگری نمودند.

گوینده و سخنران باید در هر مجلس و محفل روضه‌خوانی و عزاداری درباره حوادث و وقایع عاشورا اخبار صحیح نقل و براساس آموزه‌های سرور آزادگان مردم را آگاه نماید که: «پیشوایان دینی از زمان پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) دستور اکید و بلیغ داده‌اند که نام حسین‌بن علی(ع) زنده بماند، باید مصیبت حسین‌بن علی(ع) هر سال تجدید شود چرا؟ این چه دستوری است که در اسلام ائمه دین این همه به این موضوع اهتمام داشتند و چرا برای زیارت حسین‌بن علی(ع) این همه ترغیب و تشویق شده است؟ به این چراها باید دقت کنید… حضرت حسین‌بن علی(ع) مکتب عملی اسلام را تأسیس کرد. حسین(ع) نمونه عملی قیام‌های اسلامی است خواستند مکتب حسین(ع) زنده بماند، خواستند سالی یک‌بار حسین(ع) با آن نداهای شیرین و عالی و حماسه ‌انگیزش ظهور کند و فریاد کند: مرگ از زندگی ننگین بهتر است…»(1)

حسین‌بن علی(ع) می‌فرماید: «مقصودم اصلاح امت و نجات دادن اجتماع از انحراف است،‌ می‌خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و روش من مانند جدّم و پدرم علی‌بن ابی‌طالب(ع) است پس هرکس مرا با این هدف حق و مقصد خدایی بپذیرد به صلاح و سعادت خود رسیده… من در این شرایط مرگ را جز سعادت و زندگی با ستمگران و ناپاکان را جز ذلت و ننگ نمی‌بینم…»(2)

حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح مهاجری در سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی به نقد رویکرد صدا و سیما در پرداختن به واقعه عاشورا با وجود همه امکانات می‌نویسد: «…چرا عزاداری‌های پرمحتوا اصولاً به صدا و سیما راه ندارند؟ با سخن کسانی که اصل عزاداری را نفی می‌کنند مخالفیم ولی سؤال‌ ما این است که چرا رسانه ملی در قالب عزاداری‌های عاشورا پیام نهضت عاشورا و کربلا را به مردم نمی‌رساند؟ اگر مسئولان رسانه ملی فکر می‌کنند با همین مطالب سطحی و بی‌هدف که از چند مداح تکراری پخش می‌کنند، پیام نهضت عاشورا و کربلا را به نسل جوان منتقل می‌کنند، بدانند که سخت در اشتباهند… وضعیت غیرقابل‌ قبول رسانه ملی به عزاداری‌ها محدود نمی‌شود. آگهی‌های بازرگانی بی‌در و پیکر، مجموعه‌های تلویزیونی، شیوه خبرگویی، گرایش‌های سیاسی یکطرفه که رسانه ملی را متعلق به یک گروه خاص معرفی می‌کند، ترویج زندگی‌های اشرافی در قالب برنامه‌های مختلف و… نیز باید در زمره ضعف‌های این رسانه برشمرده شوند. در عین حال، ‌نباید نقاط قوت رسانه ملی نادیده گرفته شود. خواست قلبی وفاداران به انقلاب اسلامی و میهن‌دوستان این است که رسانه ملی ضعف‌های خود را به قوت تبدیل کند که اگر چنین کند جایگاه واقعی خود را پیدا خواهد کرد…»(3)

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی فاضل میبدی در مورد علت تغییر در شکل برگزاری مراسم‌ مذهبی مخصوصا ماه محرم می‌گوید: «…از بس حواشی جریان مراسم‌های برگزار شده برای عاشورا و امام حسین(ع) زیاد شده است که از اهداف اصلی خودش به دور مانده است، این موضوع جدیدی هم نیست ولی سال به سال بدتر می‌شود. به شکل مداحی، به شکل هنرنمایی، زنجیرزنی و به شکل‌های مختلف که این مراسم برگزار می‌شود، من به این باورم که نسبت به زندگی و اهداف ائمه و آن مقصد و مقصودی که در عاشورا بود ما فاصله گرفته‌ایم و حتی گاهی سر از بدعت درمی‌آورد، در این شب‌ها چیزهایی از امام حسین(ع) گفته می‌شود که هیچ ربطی به دین و اسلام هم ندارد. گاهی خرج‌های افراط گونه‌ای در این شب‌ها می‌شود و من معتقدم بخشی از این هزینه‌ها اسراف است چون از حد متعارف و معقول خارج است؛ بنابراین رسانه‌ها و آقایان باید این موضوع را تذکر دهند، یعنی خلاصه‌ جریان عاشورا در یک مسیر انحرافی قرار گرفته است و فقط عده‌ای دلخوش هستند که شکل ظاهری آن باقی مانده است…»(4)

پیشنهاد می‌گردد صدا و سیمای یزد از پخش مراسم عزاداری که با دعوت از مداحان و روحانیونی که در هر منبر میلیون‌ها تومان دریافت و به اصطلاح پاکت‌های نجومی طلب می‌کنند و یا در نحوه هزینه‌ها و در برگزاری مجالس عزاداری اسراف و تبذیر می‌نمایند خودداری نماید، مداحان و خطیبان به اصطلاح مسأله‌دار را برای مداحی و سخنرانی به صدا و سیمای ملی که متعلّق به عموم ایرانیان است دعوت نکند،‌ احیاناً تصویر مفسدان اقتصادی، زراندوزان، جنایتکاران و ظالمانی که مردم آنها را می‌شناسند و مجرم و گناهکار بودنشان به اثبات رسیده در این‌گونه مراسم در کنار مقامات اداری و روحانی نشان ندهد. قبل از پخش نوحه‌ها بویژه مصیبت‌خوانی مداحانی که فیلم و تصویر آنها در سراسر کشور و در واقع در دنیا نشان داده می‌شود ترتیبی اتخاذ گردد تا از پخش اشعار سخیف و یا مطالب کذب و دروغی که به عنوان مصیبت خوانده می‌شود جلوگیری گردد و زمینه‌هایی آماده نشود تا خرافات و دروغ‌هایی به عنوان مصیبت در اذهان باقی بماند و مخالفان و کسانی که با اصل این‌گونه برنامه‌ها نیز موافق نیستند بهانه و دست‌آویزی برای تبلیغات سوء داشته باشند.

این نکته را باید متذکر گردید که در پخش مراسم روز سیزدهم محرم امسال در یزد حق بعضی از وعاظ و خطیبانی چون حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی محمّد وزیری و عده‌ای از واعظان و مداحان آن‌طور که شایسته است ادا نگردید. دکتر جلال گلشن در شرح سنت‌های مردم یزد از سال 1304 تا 1384 ه-ش می‌نویسد: «روز 13 محرّم، که روز دفن شهدای کربلا، دسته‌ها همگی به طرف مسجد ملاّاسماعیل روانه می‌شدند و آن‌جا سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌کنند. یک دستة دیگر که نوحه‌خوانی و سینه‌زنی داشتند به ناگاه با تکّه حصیرهای پاره‌ای که در دست داشتند،‌ به عنوان قبیلة بنی‌اسد داخل مسجد می‌شدند و شور و هیجانی زائدالوصف برپا می‌شد و وعّاظ همگی حاضر بودند و هریک به نوبه خود چند شعری در مرثیه اهل بیت می‌خواند،‌ خصوصاً حجت‌الاسلام آقای شیخ داوود –رحمت‌ا… علیه- که صدایی رسا و آوازی خوش داشت و لقب «داوود» به او می‌دادند. از همه بالاتر روضه‌خوانی حضرت حجت‌الاسلام آقای سید علی محمّد وزیری –طاب‌ثراه- بود که واقعاً در مجلس زلزله می‌انداخت. این بود شمّه‌ای از وضع روضه و عزاداری. طولی نکشید که با نزدیک شدن به سال‌های 1308 ش و 1309 ش از تهران و دربار رضا شاه بنای سخت‌گیری را در مورد روحانیون گذاشتند و اعلام کردند کسانی که بخواهند لباس روحانیت داشته باشند و عمّامه به سر بگذارند؛ باید جواز مخصوصی داشته باشند و هرکس نمی‌توانست عمّامه به سر داشته باشد…»(5)

محمدرضا انتظار بقیه‌ا… که حدود نیم‌ قرن ریاست کتابخانه وزیری را عهده‌دار بوده و اخیراً به عنوان مشاور در آن مجموعه به خدمت اشتغال دارد و از نوجوانی با حجت‌الاسلام حاج سید علی محمد وزیری آشنایی داشته درباره برگزاری مراسم سیزده محرم در یزد اظهار می‌دارد: «مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید علی محمّد وزیری احیاکننده مسجد جامع کبیر و مؤسس مدارس جامعه تعلیمات اسلامی یزد و بنیان‌گذار کتابخانه وزیری یزد واعظ و خطیبی توانا، عالمی عامل و مجاهدی فداکار بودند که در ابتکار و حسن سلیقه هم مشهور می‌باشند. یکی از ابتکارات ایشان برگزاری مراسم روز سیزده محرّم در یزد هر سال تحت عنوان روز دفن شهدای کربلا بود که این مجلس را در مسجد «ملاّاسماعیل» تشکیل داده و از عموم طبقات و بالاخص هیئت‌های عزاداری دعوت می‌کردند که در این مجلس شرکت نموده و به مرثیه‌خوانی بپردازند.

این مراسم که از طرف روحانیون به عنوان روز دفن شهدا یا سوم شهادت حضرت امام حسین علیه‌السّلام تشکیل می‌شد عموم کارکنان و اداره‌کنندگان آن علماء، وعّاظ و طلّاب علوم دینی بودند و با چای و قهوه از حاضرین در جلسه پذیرایی می‌کردند و تمام هیئت‌های عزاداری اعم از سینه‌زن، زنجیرزن و هیئتی هم با بیل و کلنگ از شهر و حومه و رستاق در این مجلس شرکت می‌کردند و در پایان روحانیون با سر و پای برهنه به حالت عزاداری و خواندن اشعار سوزناک به صدر مجلس می‌رفتند و سپس دو سه نفر از وعّاظ از جمله حاج سید علی محمّد وزیری،‌ حاج سید محمّد دعائی و حاج شیخ محمّد مالمیری به خواندن روضه و ذکر مصائب حضرت سیدالشهدا(ع) می‌پرداختند و عزاداری می‌نمودند و در پایان آقای وزیری بالای منبر و در حال ایستاده اسامی هیئت‌های عزاداری شرکت‌کننده را که به ترتیب ورود یادداشت نموده بودند برای حاضرین می‌خواندند و از آنان تشکّر و قدردانی می‌نمودند و آنچه در کتاب نجوم‌السّرد (ستارگان درخشان)، تألیف مرحوم آیت‌ا… حاج سید جواد مدرسی(ره) در ذیل خدمات مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین وزیری ذکر شده این مراسم را از سال 1309 شمسی مطابق با 1351 قمری مرقوم نموده‌اند که حدود 90 سال از تشکیل آن گذشته اما امسال عده‌ای سابقه تأسیس آن را یکصد تا یکصد و چهار سال پیش نوشته و گفته‌اند که صحّت و سقم آن معلوم نیست…»

گرامی می‌داریم یاد و نام پدران، مادران،‌ استادان، واعظان، نوحه‌خوانان،‌ هیات‌های عزاداری، برگزارکنندگان مجالس روضه‌خوانی و روحانیونی که ما را با نام حسین(ع) آشنا نمودند و طی سالیان دراز بویژه در دوران رضاخان پهلوی با سعی و تلاش و تحمل سختی‌های فراوان نگذاشتند چراغ مجالس سوگواری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدا… الحسین(ع) خاموش گردد. از خداوند یکتا می‌خواهیم مسئولان، کارگزاران و حاکمان نظام را توفیق عنایت فرماید در جهت مبارزه با احتکارکنندگان،‌ اختلاس‌کنندگان و مفسدان اقتصادی گام بردارند و به منظور فقرزدایی در جامعه و ایجاد رفاه نسبی برای مردم صبور و مؤمن این مرزوبوم و حفظ بیت‌المال مسلمین تلاش وافر نمایند و برای اصلاح امور قدم بردارند. به امید آن روز.

رضا سلطان زاده – مدیرمسئول

پی‌نوشتها:
1- «حماسه حسینی»، آیت‌ا… شهید مرتضی مطهری، جلد اول، صفحه 46 و 47
2- «درسی که حسین(ع) به انسان‌ها آموخت»، شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، صفحات 28 و 217 و 374
3- روزنامه ایران، 21/6/98
4- انصاف‌نیوز، 18/6/98
5- «یزدِ دیروز»،‌ صفحه 246 و 247، آداب سنن و رخدادهای «1304- 1384 ه.ش»،‌ یادداشت‌ها، خاطرات و دیدگاه‌های دکتر جلال گلشن،‌ به اهتمام میرزا محمد کاظمینی، انتشارات اندیشمندان یزد، زمستان 1384

انتهای پیام