مناظره با روش اصولی یا اصولگرایانه‌ای؟

حجت‌الاسلام هادی سروش، مدرس حوزه علمیه در یادداشتی با عنوان “مناظره باروش اصولی یااصولگرایانه ای؟گ” در کانال تلگرامی خود نوشت:

دردهه شصت محورمناظرات مباحث ایدئولوژی واعتقادی بود وجذابیت خاص خودراداشت.

دردهه هفتاد تقریبامیزمناظره به تعطیلی رفت تادهه هشتادکه مناظرات درمسائل سیاسی جانِ تازه ای گرفت و امروزاین حرکت ادامه یافته است.
پس ضروری است نگاهی به این موضوع داشته باشیم.

دعوت دیگری به حق وحقانیت ازسه راه قابل تصور است:

یک ؛راه استدلال واقامه برهان که قران از آن تعبیر نموده به؛《ادعُ إِلى سَبيلِ رَبِّكَ بِالحِكمَةِ 》.

گرچه این بهترین راه برای رسیدن به یقین و اطمینان است اما دومشکل در ره آوردش دیده میشود؛اول آنکه اقامه برهان برای عموم چندان قابل استفاده نیست ودوم آنکه ازاشکالات رقیب ویا خصم ،اطلاع رسانی نمیشود.

دوم:راه نصحیت و موعظه است. این راه درشرائط وعظ وموعظه قابل استفاده است وشرط مهمش وجود “متعظ” است که واقعا کسی با گوش شنوا ودلی آماده برای شنیدن وبجان پذیرفتن کلام حق اعلام آمادگی کند.
تعبیر قرآن این است ؛ 《وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ》.

راه سوم برای رساندن “حق” به گوش ها ؛ “مناظره” است ؛ 《وَجادِلهُم بِالَّتي هِيَ أَحسَنُ ، – با آنها به روشی که نیکوتر است، استدلال و مناظره کن》 (نحل/۱۲۵)

در این وادی بنابه استفاده صددرصدی از قیاسات منطقی و برهان نیست،بلکه ارایه نظراست بگونه ایکه موردقبول قرار گیرد.

راغب واژه شناس قرآنی گوید:

مناظره؛گفت وگو ونکته بینی طرفینی رو در رو است که هریک میکوشدتاهر آنچه رابه آن معتقد است،به میان آورد.

اهمیت عرضه بهترین سخن دربازار افکارعمومی،آن هم درمقابل منتقدویا مخالف ، چنان اهمیتی دارد که به تعبیر امیر مومنین (ع) ؛ «چه بسا گفتاری که مؤثرتر از تیر باشد؛ رب کلام انفذ من سهام ».[غرر/۲۶۶]

و دربیانی دیگر فرمود :

«چه بسا قولی نافذ تر از حمله ای در جنگ باشد که قهر و غلبه بر آن پیدا کنی؛رب قول انفذ من صول ».[نهج،حکمت ۳۸۸]

دررجال بزرگ شیعه افرادی صاحب نام در این رشته توسط ائمه (ع)پرورش یافتندمانندابوذر،مالک اشتر،ابن عباس ،ابن عدی ،مومن الطاق ،محمد الطیار و..

بهترین مناظره ها از دیدگاه قرآن و اهلبیت(ع)

قرآن دعوت به “جدال احسن” کرده و آن مناظره ای است که درظاهرومحتوایش، زیباباشد.

اولا؛مناظره برمحور ادب باشد ؛ 《وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنا》[ بقره/۸۳].
امام عسکری در تبیین این آیه فرمود:

“با همه مردم،چه مؤمن وچه مخالف، به زبان خوش سخن بگویید”.

وثانیا ؛ مناظره ای مورد تایید است که بر محور “منطق گرایی” باشد.
دعوت قرآن به مخالفین ومشرکین بهمین نکته است که؛《قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ》[بقره/۱۱۱]

از همین رهگذر است که امیرمؤمنان(ع) از مواجه مناظره گون ،با افراد نالایق و فاقد منطق و شعور ، منع فرموده است: «دع الممارات ومجارات من لا عقل له و لاعلم له.»[بحار،ج۱۹۲/۲]

ازدیدگاه منطقین مناظره آنجائی شکل میگیردکه طرفین درسخن شان از مشهورات ومقبولات بهره بگیرندتا چیزی درنزدشنونده نامأنوس ویامردود نباشد.

ازآن رهگذرکه درمناظره غیرازطرفین گفتگوی،طرف سومی هم دارد که افکار عمومی میباشد،پس نبایداهل مناظره بجهت بداخلاقی وحرمت شکنی شخص مقابل،ترک مناظره نماید.

ازاینجاست که ائمه اطهار(ع)همیشه درمناظره ها،باآرامش وروی خوش برخورد می‌کردند.تاجایی که گاهی طرف مقابل به امام(ع) توهین می‌کرد، واطرافیان میخواستند پاسخ دهند،ولی امام مانع میشدومیفرمودند؛بگذاریدسخنش رابگویدوپاسخش رابشنود.

این مهم،درمناظرات سیاسی اهمیت بیشتری دارد،چون دربحث های سیاسی نباید انتظار “اقناع”طرف مقابل راداشت ،بلکه محور درواقع “دعوت مردم به داوری” است.

چه بسا یکی ازطرفین بالجن پراکنی و شلوغ کاری واهانت بخواهدمانع از رسیدن کلام حق به مردم وروشنگری وداوری آنان شود،اما باادامه بحث جدی ،این روشنگری وقضاوت افکارعمومی علی رغم میل طرف مقابل ،حاصل میشود.

مناظره های سیاسی نوعا مورداقبال است چراکه درمناظرات اصحاب سیاست اموری روشن میشودکه خواسته افکارعمومی است ؛

– ازقبیل نوع تعامل طرفین واندازه دانش واخلاق هر کدام
– ونیزمطلع شدن از اخباری که احیانا بین مسئولین مطرح است وعموم ازآن بی خبرند.
– وشنیدن پاسخ به برخی نقدهای ذهنی که افراد به دنبال پاسخ آن از طرف مقابل هستند.

نتیجه گیری و خروجی این نوشتاردراین مطلب است که توقع بی جایی نیست اگربگوییم؛ دوستان اصولگراکه خاستگاه “اصول” دارندباید به اصول یادشده، پای بندترباشند.

امامتاسفانه درمناظره های سالهای گذشته ومناظرات های فعلی این توقع ، عملی نشده وقبیح تر آنکه برخی به اسم “انتحاری عمل” کردن رفتار خودرا میستایندوبا اهانت،تخریب،نشان دادن عکس،ملامت افراددراشتباهات شخصی وناموسی ویاتشبیه کردن بزرگان نظام به خوارج و…بین مناظره اصولی ومناظره اصولگرایانه فاصله ایجادکرده اند؟!

انتهای پیام