فیلم | بررسی ادعای جذب ۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی

انتخاب نوشت:

اخیرا گزارشی توسط دولت درباره میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی منتشر شده که با واقعیت‌های اقتصادی ایران همخوانی ندارد. ماجرا از این قرار است که رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری در تاریخ 6 شهریور 1401 اعلام کرد که در یک سال اخیر حدود 4 میلیارد و 800 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی معتبر در کشور صورت گرفته است که این میزان نسبت به سال پایانی دولت قبل رشد 100 درصدی داشته است. طبق اعلام این مقام دولتی، میزان سرمایه‌گذاری خارجی در سال پایانی دولت قبل حدود 2 میلیارد و 400 میلیون دلار بوده است.

وی همچنین در گفتگوی خودش با خبرگزاری دولت اعلام کرده که مبنای محاسبه میزان سرمایه‌گذاری خارجی نیز تغییر کرده است. یعنی قبلا برای محاسبه میزان سرمایه‌گذاری، صرف صدور مجوز سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خارجی مبنای اعلام آماری بود اما در رویه جدید که در یک سال اخیر توسط سازمان سرمایه‌گذاری ایجاد شده صرفا میزان سرمایه‌گذاری که بخشی از آن به صورت قطعی ظرف مدت کوتاه و چندماهه وارد کشور شده باشد اعلام خواهد شد. «علی فکری» در ادامه گفت اگر رویه قبلی یعنی صرف صدور مجوز را مبنا قرار دهیم میزان سرمایه‌گذاری خارجی یک سال اخیر حدود 8 میلیارد و 900 میلیون دلار است و بر همین اساس میزان سرمایه‌گذاری خارجی یک سال پایانی دولت قبل نیز 3 میلیارد و 450 میلیون دلار بوده یعنی رشدی معادل 2.5 برابر.

این مقام دولت ضمن خودداری از بیان جزئیات سرمایه‌گذاری خارجی انجام شده در کشور طی یک سال اخیر دلیل این افزایش سرمایه‌گذاری خارجی را اصلاح رویکرد سیاست‌گذاری نسبت به گذشته و اتخاذ راهبردهای فعالانه با کشورهای همسایه و همسو به عنوان کشورهای هدف جهت ورود سرمایه به ایران دانسته است.

این آمار اعلامی رئیس سازمان سرمایه‌گذاری با آمارهای از قبل از اعلام شده توسط نهادهای مختلف همخوانی ندارد.

به این نکته باید توجه داشته باشیم که منظور رئیس سازمان سرمایه‌گذاری از سرمایه‌گذاری خارجی 4 میلیارد و 800 میلیون دلار در یک سال اخیر البته طبق گفته خودش ورود سرمایه قطعی بوده بوده نه صرفا صدور مجوز سرمایه‌گذاری.

میزان سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1400 به روایت آنکتاد

ابتدا به گزارش یکی از نهادهای معتبر بین‌المللی در اعلام میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) بپردازیم یعنی آنکتاد یا همان کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل. آنکتاد در جدیدترین گزارش خود میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تمام کشورها را اعلام کرده که طبق آن میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال 2021 رشد بیش از 6 درصدی یعنی 83 میلیون دلاری داشته و به 1 میلیارد و 425 میلیون دلار رسیده است. این را هم باید اضافه کرد که در سال 2020 به دلیل شیوع کرونا طبیعتا میزان سرمایه‌گذاری خارجی در تمامی نقاط جهان کاهش شدیدی را تجربه کرد و این رقم در ایران به 1 میلیارد و 342 میلیون دلار رسیده بود در حالی که در سال 2019 این رقم حدود 1 میلیارد و 508 میلیون دلار بود. همچنین در سال 2017 یعنی دوره اجرای برجام میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور از مرز 5 میلیارد دلار نیز عبور کرده بود.

بازه زمانی سال 2021 که میزان سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بر اساس اعلام آنکتاد 1 میلیارد و 425 میلیون دلار بوده بازه زمانی دی ماه سال 1399 تا دی ماه 1400 را شامل می‌شود. دولت سیزدهم نیز از تاریخ 12 مرداد 1400 فعالیت خود را آغاز کرد. بنابراین در اکثر ماه‌های سال 2021 دولت سیزدهم مستقر بوده است.

حال این پرسش ایجاد می‌شود که اگر از دی ماه سال 1399 تا دی ماه سال 1400 کل میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حدود 1 میلیارد و 425 میلیون دلار بوده این آمار اعلامی رئیس سازمان سرمایه‌گذاری یعنی همان 4 میلیارد و 800 میلیون دلار از کجا آمده است؟ احتمالا پاسخ منطقی این خواهد بود که این میزان بعد از دی ماه 1400 و در پنج ماهه سال 1401 اتفاق افتاده است. این را نیز بررسی خواهیم کرد.

رسانه‌های داخلی و خود وزارت صمت در گزارش‌هایی قبلا اعلام کرده بودند که طرح‌های مصوب هیئت سرمایه‌گذاری خارجی در 10 ماهه اول سال‌ 1400 حدود 3 میلیارد و 486 میلیون دلار بوده است و اگر دو ماه پایانی سال را هم لحاظ کنیم احتمالا میزان سرمایه‌گذاری مصوب حدود 5 میلیارد و 800 میلیون دلار بوده است. اما این رقم فقط سرمایه‌گذاری مصوب است و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد بخش عمده‌ای از این سرمایه‌گذاری‌های مصوب به صورت قطعی وارد کشور نمی‌شوند و حتی شاید نیمی از این طرح‌های تصویب شده به بهره‌برداری نرسد. غنا یکی از کشورهایی بوده که بالای 1 میلیارد و 500 میلیون دلار قصد سرمایه‌گذاری در در بخش صنعت و معدن ایران داشته اما معلوم نیست که چه مقدار از این میزان تصویب شده به بهره‌برداری رسیده است.

سرمایه‌گذاری خارجی در سال 1401

احتمالا بسیاری تصور کنند که گزارش آنکتاد از سرمایه‌گذاری 1 میلیارد و 425 میلیون دلاری در ایران تا بازه زمانی دی ماه 1400 را شامل می‌شود در نتیجه این 4 میلیارد و 800 میلیون دلار احتمالا مربوط به سال 1401 است. اما آمار سال 1401 نیز منتشر شده است.

طبق آمارها حجم کل سرمایه‌گذاری خارجی مصوب در بخش صنعت، معدن و تجارت از ابتدای سال 1401 تا پایان تیرماه رقم ناچیز 131 میلیون دلار بوده است. این رقم سرمایه‌گذاری مصوب است و نه ورود سرمایه قطعی به کشور. خود وزارت صنعت نیز گفته است که در چهار ماهه ابتدای سال 1401 تعداد 52 طرح سرمایه‌گذاری خارجی با حجم 131 میلیون و 500 هزار دلار تصویب شده است که از نظر ارزش نسبت به چهار ماهه سال 1400 کاهش 66 درصدی داشته است.

مقایسه چهارماهه نخست امسال با مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد که حجم کل سرمایه‌گذاری مصوب در چهار ماهه سال 1401 حدود 131 میلیون و 500 هزار دلار بوده در حالی که این رقم در چهار ماهه سال قبل 388 میلیون دلار بوده است یعنی کاهش 66 درصدی.

حال از این 131 میلیون دلار تصویب شده در چهارماهه اول سال 1401 حدود 83 میلیون دلار در حال طی مراحل اجرایی است و تنها رقم 48 میلیون دلار یعنی حدود 25 طرح در حال بهره‌برداری است. یعنی میزان سرمایه‌گذاری خارجی قطعی وارد شده به کشور در این بازه زمانی در بهترین حالت 50 میلیون دلار بوده در حالی که در چهار ماهه سال قبل 98 میلیون دلار پروژه در حال بهره‌برداری وجود داشته است. حال دوباره آمار اعلامی رئیس سازمان سرمایه‌گذاری را بررسی می‌کنیم.

میزان ورودی سرمایه قطعی در سال 1401 طبق گزارش خود دولت در بهترین حالت 50 میلیون دلار است بنابراین آمار 4 میلیارد و 800 میلیون دلار نمی‌تواند مربوط به سال 1401 باشد پس احتمالا در سال قبل یعنی در بازه زمانی مرداد تا اسفندماه 1400 انجام شده است. اما آنکتاد گزارش داده بود که در یک سال دی ماه 1399 تا دی ماه 1400 کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حدود 1 میلیارد و 425 میلیون دلار بوده است. تنها منطقی که باقی می‌ماند این است که در بازه زمانی 15 دی ماه 1400 تا انتهای اسفند 1400 حدود 3 میلیارد و 375 میلیون دلار سرمایه وارد کشور شده است که چنین چیزی تقریبا محال است.

اما جالب‌تر از همه گزارش ایرنا از سرمایه‌گذاری خارجی است. این خبرگزاری در گزارشی به تاریخ 4 فروردین 1401 نوشت که با استقرار دولت سیزدهم سه جلسه هیئت سرمایه‌گذاری خارجی در تاریخ‌های 23 تیرماه 1400 ، 25 آبان ماه 1400 و هفتم تیرماه 1400 برگزارشده و در این جلسات تعداد 135 طرح به ارزش 5 میلیارد و 400 میلیون دلار تصویب شده است. جدای از اینکه جلسه هیئت سرمایه‌گذاری خارجی تاریخ 23 تیرماه 1400 مربوط به دولت قبل می‌شود و این خبرگزاری آن را به نام دولت سیزدهم زده، اما نکته جالب گزارش خبرگزاری دولت درباره میزان ورود سرمایه به کشور است. در ادامه این خبرگزاری نوشته که در 10 ماه نخست سال 1400 حدود 340 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب شده یعنی وارد کشور شده و به صورت قطعی انجام شده است که از این رقم حدود 276 میلیون دلار آن در دولت سیزدهم و فقط 64 میلیون دلار در چهار ماهه نخست سال بوده است. یعنی از مرداد تا دی ماه 1400 فقط 276 میلیون دلار سرمایه وارد کشور شده و در سال 1401 نیز حدود 50 میلیون دلار. به این ترتیب کل سرمایه‌گذاری قطعی انجام شده در یک سال اخیر حدود 320 میلیون دلار بوده است. اما 320 میلیون دلار کجا و 4 میلیارد و 800 میلیون دلار کجا؟!!!!

از طرفی کل سال گذشته سرمایه‌گذاری مصوب در کشور در بهترین حالت حدود 5 میلیارد و 800 میلیون دلار بوده و طبق آمار نیز سرمایه‌گذاری مصوب خارجی در سال 1401 حدود 131 میلیون دلار بوده است. بنابراین جمع سرمایه‌گذاری مصوب از ابتدای سال 1400 تاکنون حدود 6 میلیارد دلار بوده است. اما رئیس سازمان سرمایه‌گذاری اعلام کرده رقم سرمایه‌گذاری مصوب در یک سال اخیر یعنی مرداد 1400 تا مرداد 1401 حدود 9 میلیارد دلار بوده است که اصلا معلوم نیست این آمار از کجا آمده، چرا تاکنون اعلام نشده و اینکه کدام کشورها چنین سرمایه‌گذاری در ایران انجام داده‌اند.

شرکت ملی نفت ایران و گازپروم در اواخر تیرماه 1401 یک تفاهم‌نامه 40 میلیارد دلاری در زمینه همکاری‌های استرتژیک امضا کرده‌اند اما این صرفا یک تفاهم‌نامه بوده و بعید است که در مردادماه گازپروم سرمایه قطعی وارد کشور کرده باشد چرا که جزئیات قرارداد و مراحل اجرایی آن هنوز منعقد نشده است.

سازمان سرمایه‌گذاری باید نسبت به آمار اعلامی خودش سفاف‌سازی کند و جزئیات ورود سرمایه‌گذاری خارجی به کشور را در اختیار رسانه‌ها قرار دهد تا شائبه انحرافی بودن این آمار از بین برود. دست کم می‌دانیم که اعلام میزان سرمایه‌گذاری خارجی در کشور یک موضوع امنیتی نیست و اعلام این آمار برای بررسی عملکرد دولت در بخش جذب سرمایه‌گذاری خارجی اهمیت زیادی دارد.

انتهای پیام