فهرست سازمانهای هزینه‌بر و «مانع توسعه»
فریبا نظری، جامعه‌شناس، مطلبی با عنوان «سازمانهای موازی، غیرشفاف و هزینه‌بر؛ مانعی در راه توسعه‌ی ایران» در کانال تلگرامی خود نوشته است که متن کامل آن را می‌توانید در ادامه بخوانید.
«تجربه‌ی سه دهه کار سازمانی و اداری و مطالعه برای یادگیری بیشتر، مرا به یک پرسش مهم رهنمون ساخته است:
اگر سازمانهای موازی، هزینه‌بر، بدون کارکرد و کژکارکرد تعطیل شوند؛ چه خلأ و کاستی در جامعه رخ می‌دهد؟
سازمان‌هایی که بسیاری از افراد جامعه از موجودیت آنها آگاهی ندارند؛ درحالی‌که دارای ساختار و تشکیلات هستند، از اعتبارات و منابع کشور استفاده می‌کنند و اگر از مدیران آنها گزارش عملکرد بخواهید، نسخه‌های رنگی و قطوری را به‌عنوان کارهای انجام شده برای گروه‌های مختلف جامعه ارائه خواهند داد.
سازمان‌ها و بنیادهایی که مأموریت و کارکردشان باهم، هم پوشانی دارد. منافع و درآمد مدیران و نیروهای انسانی مستخدم آنها از جامعه هدف این سازمان‌ها، بیشتر و دارای اهمیت اولویت دار تری شده است.
سال‌ها از زمان تأسیس برخی از آنها گذشته و نه تنها مسئله نخستین که سبب ایجاد این سازمان‌ها بوده، برطرف نشده و یا کاهش نیافته؛ بلکه ابعاد عمیق تر و گسترده تری یافته است.
از نظر من غالباً این سازمانهای موازی و هزینه‌بر، ویژگی‌های مشترکی دارند:
۱- به‌جای چابک سازی، همواره فربه‌تر شده و رو بسوی دیوان‌سالاری گسترده تری داشته‌اند.
۲- در طی سالیان، برون‌دادی در کاهش یا رفع نیاز اولیه برای تأسیس؛ نداشته‌اند.
۳- شفافیت لازم در ارائه‌ی هزینه کرد اعتبارات و منابع کشور، ندارند.
۴- از رضایت بالای جامعه‌ی هدف خود برخوردار نیستند.
۵- در مأموریت‌ها و وظایف خود همپوشانی دارند.
۶- از کارآیی و اثربخشی لازم برخوردار نیستند.
۷- ارائه‌ی خدمات به جامعه هدف در این سازمان‌ها به صورت فیزیکی و بدون بهره‌برداری از تکنولوژی‌های جدید انجام می‌گیرد.
۸- انگیزه و رضایت شغلی کارکنان این سازمان‌ها وضعیت مناسبی ندارد.
۹- گردش مدیران معمولا در حلقه‌ای بسته، همراه با رانت و بدون شایستگی‌های واقعی صورت می‌گیرد.
۱۰- در حالی‌که ضرورت نخستین راه‌اندازی برخی از آنها در شرایط خاص چون انقلاب، جنگ و از همه مهم‌تر شکل‌گیری نهادها و سازمانهای اصلی تصمیم ساز و سیاست‌گذار برطرف شده؛ هم‌چنان اصرار به ادامه‌ی موجودیت، دخالت در سیاست‌گذاری و هزینه کرد اعتبارات و منابع کشور دارند.
۱۱- اگر همین امروز تعطیل شوند، نه تنها هیچ خلأ و کاستی در کشور و امور جامعه ایجاد نمی‌شود بلکه در نبود آنها صرفه‌جویی در اعتبارات و منابع، جلوگیری از موازی کاری و خطا در سیاست‌گذاری به جامعه هدیه داده می‌شود.
بیایید نمونه‌هایی از سازمان‌هایی را باهم مرور کنیم که برخی ویژگی های ذکر شده در خطوط بالا را دارند؛ لطفا به سال تأسیس آنها دقت کنید:
۱- سازمان اقتصاد اسلامی ایران/ ۱۳۵۸ در کنار وزارتخانه‌های اقتصادی
۲- بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای/۱۳۸۵ در کنار صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد با سازمانهای تابعه
۳- شورای عالی انقلاب فرهنگی با زیر رده‌های متعدد مانند شورای فرهنگی اجتماعی زنان/۱۳۵۹، جهاد دانشگاهی/ ۱۳۵۹، شورای فرهنگ عمومی در کنار قوای مقننه و مجریه
۴- کمیته‌ها، کمیسیون‌ها و مراکز متعدد مجمع تشخیص مصلحت نظام با مأموریت‌های پژوهشی، اقتصادی، فرهنگی
۵- حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی/۱۳۵۷/ زیر مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی در کنار وزارت فرهنگ و ارشاد و صدا و سیما
۶- سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در کنار سایر دستگاه‌های فرهنگی
۷- سازمان اقتصادی کوثر/۱۳۷۲، موسسه فرهنگی ورزشی ایثار/۱۳۸۶، سازمان سیاحتی فرهنگی هنری ورزشی کوثر/ ۱۳۷۲؛ زیر مجموعه بنیاد شهید و امور ایثارگران
۸- موزه‌های متعدد با عنوان دفاع مقدس مانند باغ موزه دفاع مقدس شهرداری تهران/ ۱۳۸۹، سازمان موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس/۱۳۶۱، موزه شهدا/۱۳۷۵
۹- اداره کل اتباع خارجی در دستگاه‌های مختلف وزارت کشور، وزارت خارجه، نیروی انتظامی
۱۰- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی/۱۳۵۸، سازمان ملی زمین و مسکن/ ۱۳۷۲، سازمان مجری ساختمان‌ها و تاسیسات عمومی و دولتی/۱۳۷۲، زیر مجموعه وزارت راه، مسکن و شهرسازی
۱۱- سازمان ملی استاندارد/۱۳۹۰
۱۲- سازمان ملی بهره‌وری ایران/۱۳۹۰
۱۳- سازمان ملی استعدادهای درخشان/ ۱۳۵۵، سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک/۱۴۰۰، سازمان دانش‌آموزی/ ۱۳۷۸، زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش
۱۴- بنیادهای برکت/ ۱۳۸۶، پانزده خرداد/۱۳۶۰/ احسان، علوی/۱۳۵۷؛ زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام
این فهرست طولانی و موارد مشابه می‌تواند در مطالعات موردی حوزه‌ی جامعه‌شناسی سازمان‌ها یا مدیریت، بطور دقیق مورد بررسی قرار گیرد و پرسش اصلی پژوهش در آنها به محک آزمون و پاسخ گذاشته شود:
اگر هریک از این سازمان‌ها، همین امروز تعطیل و فعالیت آن متوقف شود؛ چه خلأ و کاستی در جامعه بوجود خواهد آمد؟»
انتهای پیام
