ابتکار در نمازجمعه چه می خواست بگوید: وظیفه دینداران در حفاظت از محیط زیست
متن سخنرانی معصومه ابتکار معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که قرار بود دیروز قبل از خطبه‌های نماز جمعه به مناسبت فرارسیدن هفته هوای پاک ایراد شود، امروز در روزنامه ی ایران منتشر شد.
به گزارش انصاف نیوز، متن کامل این سخنان با عنوان «وظیفه دینداران در حفاظت از محیط زیست» در پی می آید:
بسم‌الله الرحمن الرحیم. یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض الملک القدوس العزیز الحکیم، هوالذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین. آنچه در آسمان‌ها و زمین است همواره تسبیح خدا میگویند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عیب و نقصی مبرا و عزیز و حکیم است. او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت تا آیاتش را بر آنها بخواند و آنها را پاکیزه کند و کتاب و حکمت بیاموزد، هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند (آیات 1 و 2 سوره جمعه).
بسیار مناسب است که در تریبون‌های عبادی مانند نمازهای جمعه و جماعات فرصتی باشد تا نمازگزاران عزیز موضوعات مربوط به محیط زیست و کیفیت زندگی خود را از زبان مسئولان بشنوند. همگان واقفیم که پیامبران الهی آمدند تا بگویند همه آنچه خلق شده و دارای حیات و زندگی است به خاطر تسبیح گویی خداوند صاحب حرمت، قدر و منزلت ویژه‌ای هستند. ضمن تبریک میلاد مبارک رسول اکرم(ص)، پیامبر نور و رحمت و پیوند دهنده قلب‌های متکثر و جمع‌های پاره پاره و متشتت، باید به اندیشه الهی ایشان مبنی بر ارزش ذاتی تنوع در خلقت که سرمایه‌ای برای جوامع بشری است، اشاره کرد؛ تنوعی که تسبیح و تنزیه الهی می‌گوید و زندگی می‌آفریند.
به‌طور کلی مبنای اعتقادی ادیان الهی بر پاسداشت و حرمت طبیعت و خلقت استوار است و شریعت تلاش می‌کند آن را در رفتار و منش فردی، اجتماعی و انسانی پایه‌گذاری کند. پیامبران در آموزه‌های خود، همه مواهب طبیعی و انسانی را حرم امن الهی دانسته‌اند که باید از آلودگی‌های شرک و جهل و نفاق و فساد پاکسازی و اصلاح شوند. در منشور رفتاری و اخلاقی بشریت که پیامبران پایه‌گذاری کرده‌اند همان قدر که حیات انسان و صلح و برادری میان جوامع متکثر اهمیت دارد، طبیعت و سایر مخلوقات خداوند نیز حرمت داشته و صاحب حق هستند. این رویکرد را می‌توان به تفصیل در آیات متعدد قرآن کریم که به تسبیح مخلوقات متنوع و متکثر اشاره دارد، دید. در عین حال می‌بینیم درباره بی‌عدالتی، فساد و زیاده خواهی انسان‌ها می‌فرماید: و من اعرض عن ذکری فان له معیشه ضنکا، و هر کس از یاد من رویگردان شود زندگی تنگی (و سختی) خواهد داشت (آیه 124، سوره طه).
همچنین بهره کشی خارج از اعتدال را ظلمی بزرگ می‌شمارد و درباره عملکرد انسان روی زمین می‌فرماید: و اذا تولی سعی فی الارض لیفسد فیها و یهلک الحرث و النسل والله لایحب الفساد، و چون برگردد (یا ریاستی یابد) کوشش می‌کند در زمین فساد کند و کشت و نسل را نابود سازد و خداوند تبهکاری را دوست ندارد (آیه 205، سوره بقره).
قرآن کریم در واقع تأکید دارد که حکمروایی باید از فساد به دور باشد، چنانچه از قول ملکه سبا می‌فرماید: ان الملوک اذا دخلوا قریه افسدواها و جعل اعزه اهلها، پادشاهان چون به شهری دست یابند آن را تباه و عزیزانش را خوار می‌کنند (آیه 34، سوره نمل).
همین طور: ظهر الفساد و فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس، به سبب آنچه دست‌های مردم فراهم آورد فساد در خشکی و دریا نمودار شد تا بعضی از آنچه را که کرده‌اند به آنان بچشاند، باشد که بازگردند (آیه 41، سوره روم).
زمانی هم که حضرت یوسف از عزیز مصر خواست تا او را بر «خزائن زمین» بگمارد، می‌فرماید: انی حفیظ علیم، من نگهبان و محافظی دانا هستم (آیه 55، سوره یوسف). این آیه به روشنی نشانگر همین دیدگاه است. قرآن کریم تأکید دارد که در سنن الهی تغییر و تبدیلی نیست و قوانین حاکم بر طبیعت و محیط زیست تغییرناپذیر است و اگر به این قوانین عمل نشود، فساد، زمین را در بر می‌گیرد. این سنن البته بر پایه میزان و قسط عمل کرده و بی‌توجهی به آن زندگی بشر را روی زمین نابود خواهد کرد. چنانچه خلقت آسمان بر این اساس استوار است: و السماء رفعها و وضع المیزان…، و آسمان را برافراشت و ترازو را گذاشت، تا مبادا از اندازه درگذرید و وزن را به انصاف بر پا دارید و در سنجش مکاهید و زمین را برای مردم نهاد و در آن میوه‌ها و نخل‌ها با خوشه‌های غلاف دار و دانه‌های پوست دار و گیاهان خوشبوست، پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید (آیات 7 تا 13 سوره الرحمن).
اما مهم آنست که از این توصیه‌های الهی در قرآن کریم و احادیث چگونه پاسداری شده است؟ چه میزان اعتدال را رعایت کرده ایم؟ چقدر حرمت حیات نگه داشته ایم؟ چقدر با زیاده روی، ظلم و تبعیض مقابله کرده ایم؟
انسان هر چه کرده است را در شرایط کنونی که طبیعت رو به زوال رفته، به چشم می‌بیند. ما امروز به واسطه سوء تدبیرها، تصمیم گیری‌های غیرعالمانه و فقدان مدیریت جامع با مشکلات فراوانی مواجهیم و در بحث محیط زیست در سال‌های اخیر با وضعیت بدتری روبه‌رو شده ایم، در حالی که زندگی در شهرها باید با کیفیت مطلوب سلامت و نشاط، برای کار و تفریح و عبادت همراه باشد تا انسان بتواند زندگی مؤمنانه را در شهری آرمانی تجربه کند. برای این مهم باید هم از مسئولان شهرهای بزرگ و کوچک و هم از آحاد جامعه خواست تا برای حرمت محیط زیست و طبیعت گام‌هایی بردارند.
کارشناسان معتقدند که تهران از سال 1375 به جهت تراکم جمعیتی و فعالیت اقتصادی، مرز توان تحمل طبیعی یا ظرفیت زیستی خود را رد کرده است و هر چه ساخت و ساز جدید، توسعه جمعیتی و فعالیت انسانی و اقتصادی در آن رخ دهد بهره‌کشی و فشار خارج از حد به منابع آب، خاک و هوای این شهر است. در واقع آنچه امروز به عنوان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و به ویژه تهران شاهدیم و آسیب‌های زیادی که از جنبه سلامتی و اقتصاد به شهرها و شهروندان وارد می‌کند از مصادیق بی‌توجهی به اعتدال و میزان و مسئولیت‌های انسانی ماست. بی‌شک اگر برنامه‌های آغاز شده در دولت اصلاحات استمرار می‌یافت و با مدیریت صحیح دولت بعدی همراه می‌شد، امروز تهران نیز مانند شهرهای توکیو، مکزیکوسیتی و لندن که طی 10 سال توانستند مشکلات آلودگی هوا را مرتفع سازند، شهری سالم به لحاظ هوا بود.
اراده جدی اکنون برای تغییر این شرایط در دولت و همزمان در مجلس شورای اسلامی شکل گرفته است و مصمم هستیم با همکاری همه دست اندرکاران برنامه‌ای جامع و علمی محقق شود. به زودی شورایعالی حفاظت محیط زیست برنامه وزارتخانه‌های مسئول را تصویب خواهد کرد که به صورت شفاف و هدف‌گذاری شده به اطلاع مردم خواهد رسید. انتظار می‌رود دستگاه‌های مسئول دیگر نیز مانند شهرداری‌ها همکاری لازم را جهت تحقق این برنامه داشته باشند.
ما هم قادر به دست‌یابی به هوای پاک که حق مسلم همه آحاد جامعه است، هستیم و این امر البته تکالیفی را برای همه دست‌اندرکاران و مردم ایجاد می‌کند. مشارکت مردم و اصلاح رفتار یکایک ما در این‌که از حمل و نقل عمومی استفاده شود، خودروهای تک‌سرنشین کاهش یابند و معاینه فنی، رفع نواقص و تنظیم موتور به‌طور مرتب صورت پذیرد، بسیار مؤثر است و نقش مهمی در کاهش آلودگی‌ها دارد. البته معضلات محیط زیست ایران اکنون بسیار گسترده و متعدد شده است. خشک شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها، آلودگی رودخانه‌ها و آب‌ها، پسماندها و زباله‌ها و محل دفن آنها، تشعشعات و امواج، ریزگردها، تخریب جنگل‌ها و مراتع، نابودی حیات وحش و فرسایش خاک و سواحل دریاها نشان دهنده بی‌توجهی ما و گذشتگان به نعمات و الطاف الهی است. امروز باید از خداوند متعال کمک بخواهیم و همت کنیم تا با سرلوحه قرار دادن مسائل مربوط به حفظ محیط زیست، علاوه بر پاکسازی زمین از آلودگی‌های بی‌شماری که آگاهانه یا ناخودآگاه به طبیعت وارد ساختیم، به احیای مجدد محیط‌زیست بپردازیم. در این مسیر از همه نمازگزاران، ائمه جمعه و جماعات، علما و روحانیون در اقصی نقاط کشور درخواست می‌کنم مقوله محیط زیست را جزو مسائل امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از دماء و انفس مسلمین بدانند.براساس اصل 50 قانون اساسی حفاظت از محیط زیست وظیفه و تکلیفی عمومی و همگانی محسوب می‌شود. امر به معروف و نهی از منکر مسئولان در حیطه حفاظت از محیط زیست، علاوه بر این‌که می‌تواند توسعه دهنده اخلاق زیستی و همزیستی انسان و طبیعت شود، ما را به ایجاد شهرهای ایمانی و اسلامی رهنمون می‌کند. باشد تا به جای آن‌که مایه شرمندگی ائمه خویش باشیم، زینت آنان گردیم: شیعتنا کونوا زینا لنا و لاتکونوا شینا علینا.
انتهای پیام
