تاثیر خروج آمریکا از سوریه بر نقش ایران و ترکیه

پینار ترمبلی در المانیتور نوشت: در نوزدهم دسامبر، متعاقب اعلام خروج آمریکا از سوریه ابتدا هلهله و غریو شادی را از آنکارا شنیدیم. برخی از شاهدان ماجرا، سخنان شانزدهم دسامبر وزیر امورخارجه ترکیه، مولود چاوش اوغلو در دوحه را به یاد آوردند: «ترامپ در حال برنامه‌ریزی برای خروج از سوریه است».

به گزارش اعتدال؛ در ادامه این مطلب آمده است: ترکیه پیش از سایر کشورها و حتی برخی نهادهای مربوطه داخل آمریکا از این موضوع باخبر شده بود. اردوغان نیز بارها خواسته خود مبنی بر خروج نظامیان آمریکایی از سوریه را مطرح کرده بود. با این احتساب ترکیه باید برای بروز رسانی راهبرد خود در شمال سوریه مهیا شده باشد. اما هیچ کجا حتی در رسانه‌های ترکیه، خبری از اتخاذ یک راهبرد جدید به گوش نمی‌رسد. در عوض در تلویزیون و روزنامه‌ها، تنها از تصمیمات آمریکا در منطقه سخن گفته می‌شود. یک رویکرد قابل مشاهده در رسانه‌های ترکی، بی‌اعتمادی آنها به آمریکا برای عمل به تعهد خروج کامل و فوری از سوریه است. به عنوان مثال روزنامه ینی شفق چاپ نوزدهم دسامبر از اقدامات ارتش آمریکا برای جابجایی نیروهای پیشمرگه کرد در شمال سوریه خبر داد تا موجب خنثی شدن عملیات ارتش ترکیه در مناطق راهبردی شود. المانیتور به مصاحبه با افسران فعال و بازنشسته ارتش ترکیه و صاحبنظران دانشگاهی و سیاسی این کشور پرداخته است. در اینجا به چهار نگرانی اصلی و فوری آنکارا اشاره می‌کنیم. منابع مستقر در ترکیه، درخواست کردند که هویتشان فاش نشود.

نخست اینکه ترکیه بیشتر خواهان احتمال خروج آمریکا از منطقه بود تا تحقق عملی آن. از سال ۲۰۱۱ و با آغاز جنگ داخلی در سوریه، روابط ترکیه با آمریکا پیرامون دخالت آمریکا در این جنگ دچار تحول شده است. اردوغان بارها از اوباما خواسته بود که به علت عبور اسد از خط قرمز آمریکا یعنی کاربرد تسلیحات شیمیایی، دمشق را تنبیه کند. طی دوران ریاست‌جمهوری ترامپ نیز ترکیه از حملات هوایی آمریکا به مواضع ارتش سوریه حمایت کرده و حتی خواهان تشدید آنها شده بود. از آغاز جنگ سوریه، موضع ترکیه نسبت به مداخله نظامی آمریکا در این جنگ، میان دو موضع سرگردان بوده است: وارد جنگ شو و حکومت اسد را ساقط کن و از سوریه خارج شو و به حمایت از کردها پایان بده. ترکیه همین که دریافت ادامه حضور آمریکا منجر به سقوط حکومت دمشق نخواهد شد و برعکس موجب به خطر افتادن منافع این کشور به علت حمایت از کردها می‌شود، شروع کرد به درخواست خروج آمریکا. ترکیه معتقد است که «ی پ گ» متحد حزب کارگران کردستان «پ ک ک» است که از نظر آنکارا گروهی تروریستی قلمداد می‌شود.

یکی از فرماندهان ارتش ترکیه در این باره می‌گوید: «اعتماد نداشتن به آماده شدن آمریکایی ها برای خروج از سوریه بسیار آسانتر از مهیا شدن برای گام بعدی و دریافتن این موضوع است که از این پس کدام طرف به جای آمریکا پشتیبانی هوایی را فراهم می‌کند یا کنترل پایگاه‌های آمریکا را به دست می‌گیرد و چطور خواهیم توانست عملیات جاسوسی و اشتراک گذاری اطلاعات را هماهنگ کنیم. الان حتی نمی‌دانیم که از این پس با کدام طرف باید همکاری کنیم».

مسأله دوم اینکه حضور آمریکا نه تنها بهانه‌ای برای عدم تعامل با ی پ گ به دست آنکارا می‌داد، بلکه ارتش آمریکا یک دیوار حایل میان ترکیه و تمام طرف‌های درگیر در سوریه تلقی می‌شد. وقتی اخبار مسلح کردن کردها توسط آمریکا از اوایل ماه می ۲۰۱۷ درز کرد، اردوغان حتی از یک فرصت نیز برای انتقاد از آمریکا غفلت نکرده است. اردوغان آمریکا را به تشکیل یک منطقه ترور کردی در مرزهای خود متهم کرد و مرتبا اظهار می‌کرد چه جور متحدی چنین کاری می‌تواند بکند. کینیکلی اوغلو، یکی از استادان مدعو در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه آکسفورد و نماینده سابق مجلس ترکیه معتقد است که خروج آمریکا از سوریه، یک پیروزی تمام عیار برای ترکیه تلقی نمی‌شود.

او می‌گوید: «حضور آمریکا به اردوغان این فرصت را می‌داد که بدون ورود به جنگ، تنها به تهدید کردها بپردازد. از این پس شاهد افزایش فشار بر اردوغان برای حمله به شمال شرقی سوریه خواهیم بود؛ اقدامی که در انتخابات ماه مارس به نفع او تمام خواهد شد اما اگر این حضور نظامی طولانی شود، مخاطراتی برای او به همراه خواهد داشت».

یک کارشناس امنیتی از آنکارا به ما گفت: «حضور آمریکایی‌ها در منطقه، برای عملیات ارتش ترکیه محدودیت‌های زیادی ایجاد می‌کرد اما از طرفی هم موجب کاهش تلفات و خسارات احتمالی ارتش می‌شد. این حضور به انسجام همبستگی ناسیونالیست های تندرو در ترکیه با اردوغان کمک می‌کرد. در حالی که این احساسات ناسیونالیستی در قالب انتقاد از آمریکا تبلور می‌یافت، ما اطمینان داشتیم که اردوغان گام‌های بیشتری برنمی‌دارد چراکه خواهان تقابل نظامی با آمریکا نبود. اما حالا توجیه او برای انفعال یا حتی شکست چه خواهد بود؟».

در حقیقت مشکل ترکیه با کردها و نبرد با پ ک ک، از سال ۱۹۸۴ تاکنون بلاتکلیف مانده است. یک ژنرال بازنشسته به ما گفت: «حضور آمریکا باعث عملیات‌های تروریستی پ ک ک نبود و در نتیجه خروج آن نیز به این رفتار پایان نمی‌دهد.» علی‌رغم احتمال پیروزی‌های کوتاه‌مدت علیه ی پ گ، هدف نهایی دولت مبنی بر پاکسازی کامل منطقه از حضور شبه‌نظامیان کرد ممکن نخواهد بود. این ژنرال معتقد است «که می‌توانیم از شر ی پ گ راحت شویم اما حل دائمی مسأله کردها بدون راهکار سیاسی محقق نخواهد شد». فعلا کسی نمی‌داند پس از حمله به ی پ گ، گام بعدی چه خواهد بود.

مسأله سوم، نگرانی از این است که پس از خروج آمریکا، توازن قوا میان ایران، روسیه و ترکیه تغییر پیدا کند. تاکنون ترکیه قادر بود از روابطش با روسیه و آمریکا، برای خنثی کردن هر دو بهره ببرد. آشکارترین نشانه موازنه ایجاد کردن میان روسیه و آمریکا را می‌توان در خرید همزمان اس۴۰۰ از روسیه و سامانه پاتریوت از آمریکا دید. کینیکلی اوغلو می‌گوید: «معلوم نیست که ایران، روسیه و دمشق، دست ترکیه را در شمال سوریه باز بگذارند. دمشق بیشتر تمایل دارد حاکمیت خود را بر این مناطق باز یابد تا اینکه شاهد سیطره ترکیه بر این نواحی باشد. این باعث می‌شود سرنوشت منطقه در دستان تهران و مسکو قرار بگیرد. بعید می‌دانم در هفته‌های آتی شاهد معامله‌ای میان مسکو، آنکارا و تهران باشیم. ممکن است مسکو به میانجیگری میان دمشق با حزب اتحاد کردستان بپردازد که از نظر ترکیه شاخه پ ک ک در سوریه قلمداد می‌شود. ی پ گ بال نظامی این گروه است که فعلا تحت حمایت آمریکاست». وی می‌افزاید: «ترکیه با تهران و مسکو تنها می‌ماند که البته هیچ کدام در هدف سقوط حکومت اسد با آن همنوا نبودند».

در واقع خروج آمریکا از سوریه، مهر تاییدی است بر ناکامی هدف طولانی‌مدت اردوغان برای نابودی نظام اسد. اگر مسأله رغبت عربستان و اسراییل به مواجهه با ایران را نیز به میان بیاوریم، اوضاع پیچیده‌تر می‌شود. آیا اردوغان خواهد توانست به رویارویی با عربستان و اسراییل برود و به همکاری با ایران در سوریه بپردازد. اغلب راهکارهای ترکیه اکنون به اقدامات سایر طرف‌های حاضر در منطقه بستگی دارد.

عامل آخر نگرانی از شکل‌گیری ائتلافهای جدید و احیای دردسرهای قدیمی است. درحال حاضر نگرانی اصلی ترکیه، اتحاد احتمالی کردها با دمشق است. اگرچه چاوش اوغلو از احتمال مذاکرات ترکیه با دمشق سخن گفته، تا امروز اردوغان علاقه‌ای به این موضوع نشان نداده است. یک کارشناس امنیتی به ما گفت: «پ ک ک برای سال‌ها در سوریه حضور داشته و اکنون نیز در صورت توافق با دمشق، این اتفاق محتمل است. اگر ترکیه یک عملیات هجومی مانند عفرین را تکرار کند، جمعیت کردها به عقب رانده می‌شوند و در غیاب آنها احتمال دارد شاهد احیای داعش یا سایر گروه‌های تندرو باشیم. آیا ارتش ترکیه قادر خواهد بود همزمان با تمام این گروه‌ها درگیر شود؟»

سوالاتی که امروز مطرح می‌شوند از این قبیل هستند: آیا حضور نظامی ترکیه در این نواحی تحمل خواهد شد؟ ترکیه تا چه میزان و چه زمانی می‌تواند به حضور نظامی خود ادامه دهد؟ آیا عملیاتی مانند عفرین و جابجایی ساکنین کرد، برای ایجاد یک منطقه حایل میان سوریه و ترکیه کافی خواهد بود؟

نقاط ضعف و نگرانی‌های امنیتی ترکیه واقعی و معتبرند. شاید دقیقا به همین دلیل است که اغلب روزنامه‌های هوادار دولت در بیستم دسامبر، داستان‌هایی درباره حمایت فرانسوی‌ها از کردها منتشر کردند. اگر آمریکا عملا از سوریه خارج شود، ممکن است ترکیه کشور دیگری را به حمایت از کردها متهم کند.

انتهای پیام