آقای کدخدایی؛ مشارکت پایین اعتبار و مقبولیت را کاهش می‌دهد
رضا سلطان‌زاده، مدیرمسئول هفته‌نامه آئینه یزد در یادداشتی با عنوان «آقای کدخدایی، مشارکت پایین اعتبار و مقبولیت را کاهش می‌دهد» نوشت:
عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان گفته است: «صلاحیت کاندیداها و داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری را براساس مصوبه شورای نگهبان بررسی می‌کنند و مشارکت احتمالی پایین در این انتخابات مشکلی ایجاد نخواهد کرد و اعتبار و مشروعیت آن هم‌چنان پابرجاست…» در پی اعلام مصوبه اخیر شورای نگهبان، ریاست قوه مجریه و بسیاری از حقوقدانان، نویسندگان و فعالان سیاسی با عنایت به اصل 115 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوبه شورای نگهبان را یک نوع قانون‌گذاری که منحصراً در صلاحیت مجلس شورای اسلامی می‌باشد دانسته و در برابر این اقدام عکس‌العمل نشان دادند که به مواردی از آن اشاره می‌گردد.
«…دکتر حسن روحانی درخصوص شرایط داوطلبان ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری به وزارت کشور دستور داد که در برگزاری انتخابات براساس جمع‌بندی نظریه تفسیری معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری و طبق قوانین موجود عمل نماید. در جمع‌بندی نظریه معاونت حقوقی ریاست جمهوری تاکید شده است که وزارت کشور مکلف است وظایف اجرایی خود در زمینه انتخابات ریاست‌جمهوری را برابر قوانین موجود و آئین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به آنها انجام دهد.»(1)
در نتیجه حدود پانصد نفر در مهلت قانونی برای ثبت‌نام به ستاد وزارت کشور مراجعه نمودند اما از طریق شورای نگهبان اعلام گردید چهل نفر از این افراد شرایط مصوب شورای نگهبان را داشته و در نتیجه صلاحیت آن عده بررسی می‌گردد.
سیدحسن خمینی با انتشار ویدیویی کوتاه از بخشی از یک سخنرانی خود در صفحه رسمی اینستاگرامش گفت: «مملکت ما خیلی بزرگ است یعنی تمدن و گذشته ایران خیلی بزرگ و عزیز است. حقش، حق یک نفر و دو نفر و سه نفر نیست. جمع ملیت ما با دیانت ما یک کار بزرگی کرده است. نباید تردید کرد و باید به گذشته افتخار کنیم. باید به وضع موجود متعرض باشیم و هستیم. (اما) باید به آینده امیدوار باشیم و همت کنیم.»(2)
نجات‌ا… ابراهیمیان، حقوقدان و سخنگوی اسبق شورای نگهبان در اعتراض به مصوبه مورد بحث می‌گوید: «…دغدغه شورای نگهبان برای جلوگیری از ثبت‌نام‌های بی‌حساب و کتاب که وضع تأسف‌باری دارد، قابل درک است، اما راه‌حل انتخابی (شورای نگهبان) خلاف قانون اساسی است. زمانی که من در شورای نگهبان بودم، به مناسبت تصویب سیاست‌های کلی انتخابات، این بحث مطرح شد که چطور می‌توان جلوی ثبت‌نام‌های بی‌حساب و کتاب در انتخابات ریاست جمهوری را گرفت. در آن زمان مباحثی مطرح شد. اما مسأله این است که از قانون اساسی، اینطور بر‌می‌آید که شورای نگهبان صرفاً از نظر مصداق می‌تواند شرایط نامزدهای ریاست جمهوری را بررسی کند، یعنی به صورت قضیه شخصیه، ببیند که آیا معیارهایی که قانون اساسی گفته، در این فرد خاص ثبت‌نام کرده، هست یا نیست. اما شورای نگهبان نمی‌تواند قاعده کلی بگذارد که شبیه تقنین یا آیین‌نامه باشد که از آن پیام‌های کلی استنباط شود. من دقیقاً همه مصوبه اخیر را ندیدم، اما اگر این مصوبه اینطور باشد که براساس قاعده کلی گذاشته باشند که مثلاً از این اشخاص خاص ثبت‌نام بکنید یا از این اشخاص خاص ثبت‌نام نکنید، این قاعده کلی، نوعی تقنین است که این تقنین در صلاحیت شورای نگهبان نیست و مجلس شورای اسلامی باید این کار را بکند.»(3)
در این موقعیت که قوه مجریه و شورای نگهبان هریک نظر خاص در مورد شرایط کاندیداها را اعلام می‌نمودند و با عنایت به انتخابات مجلس یازدهم که در چهل سال اخیر کمترین شرکت‌کننده را داشت و چه بسا نمایندگانی که با حدود ده درصد و یا کمتر از آرای واجدین شرایط شرکت در انتخابات مجلس در شهر و دیار خود به پیروزی رسیدند و بر کرسی نمایندگی که قانوناً اشکال حقوقی بر آن مترتب نیست تکیه زده‌اند برای آگاهی بیشتر مردم و به منظور فراهم نمودن زمینه برای افرادی که در واقع علاقه‌مند به اصل نظام و حکومت هستند و بتوانند در انتخابات دور سیزدهم ریاست جمهوری بطور گسترده شرکت نمایند مناسب بود شورای نگهبان از طریق صدا و سیما طی چند جلسه با حضور حقوقدانان، نمایندگان گروه‌های شناسنامه‌دار با شرکت در مناظره‌ای نظرات حقوقی خود را برای اطلاع آنان که می‌گوییم ولی‌نعمت حاکمان هستند روشن و مشخص می‌نمودند و این پاسخ را از کدخدایی نمی‌شنیدند.
عده‌ای می‌گویند: «…اعضای شورای محترم نگهبان -مستقیم یا غیرمستقیم- از سوی کسانی منصوب می‌شوند که بعدها مسئول تایید کردنِ آنها هستند. به عنوان نمونه آیت‌ا… رئیسی در سمت رئیس قوه‌ی قضائیه اعضای حقوقدانِ شورای نگهبان را انتخاب می‌کند و آنها نیز صلاحیت رئیسی را برای ریاست‌جمهوری بررسی و تایید می‌کنند: یک دُورِ باطل! طبق قانون، رئیس قوه قضائیه وظیفه دارد گزینه‌های حقوقدانِ عضویت در شورای نگهبان را انتخاب و آنان را برای اخذِ رأی به مجلس شورای اسلامی معرفی نماید. حالا آن شش عضو خود مسئولیت بررسی صلاحیت رئیس محترم قوه قضائیه را بر عهده گرفته‌اند…»(4)
گرچه عدم شرکت یا کاهش آمار رأی‌دهندگان به ظاهر از نظر حقوقی مشکلی ایجاد نمی‌کند اما بسیاری از دولت‌ها و حکومت‌ها و نظام‌های سیاسی جهان در پی افزایش اعتبار و مشروعیت و مقبولیت خود هستند و زمینه‌هایی فراهم می‌نمایند که مردم سرزمینشان با رضا و رغبت پای صندوق‌های رأی حاضر شوند و نمایندگان و مسئولان اجرایی یا رئیس‌جمهور کشورشان را انتخاب نمایند.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در این مورد می‌گویند: «…اگر بخواهید در مقابل دنیا اظهار حیات بکنید که بگویید ما بعد از گذشتن چندین سال زنده هستیم، باید مشارکت کنید. اگر -خدای نخواسته- از عدم مشارکت شما یک لطمه‌ای بر جمهوری اسلامی وارد بشود، بدانید که آحاد ما، که این خلاف را کرده باشیم -خدای نخواسته- مسئول هستیم؛ مسئول پیش خدا هستیم. مسئله، مسئله ریاست جمهور نیست؛ مسئله، مسئله اسلام است؛ مسأله قواعد اسلام است؛ مسأله حیثیت اسلام است و مسأله‌‌ای است که باید ما همه به آن اهمیت بدهیم و بیشتر از هر وقت و بیشتر از هر سال و هر دوره باید ان‌شاءالله، شرکت بکنیم و امیدوارم که همه شرکت بکنند.»(5)
«…شما چنانچه سطح رأیتان از زمان سابق -خدای نخواسته- کمتر بشود، بوق‌های تبلیغاتی خارج و شکست خورده‌های فراری به خارج خواهند گفت که ایران از اسلام رو برگردانده و از جمهوری اسلامی روبرگردانده است و این تبلیغ در همه‌جا خواهد شد و این ممکن است در دنیا پایه‌های این جمهوری را سست کند و این یک تکلیفی است که ما نگذاریم این نهضت و این انقلاب سست بشود تا آنکه به آن پیروزی نهایی برسد و اسلام و احکام قرآن به همه معنا، در این کشور پیاده بشود.» (بیانات امام خمینی(ره) در دیدار مردم؛ هفتم مهر 60)
مقام رهبری مکرر مردم را به شرکت در انتخابات دعوت نموده و از انتخابات باشکوه و در مواردی گفته‌اند: کسانی که حامی نظام نیز نیستند به خاطر کشور رأی بدهند. آیت‌ا… سید احمد خاتمی عضو فقهای شورای نگهبان و عضو مجلس خبرگان، انتخابات را در عرصه داخلی و خارجی برای کشور سرنوشت‌ساز می‌داند و می‌گوید: «هر رای که به صندوق انداخته می‌شود، رای «آری» مجدد به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است و حضور پرشور در انتخابات ریاست جمهوری را وظیفه هر ایرانی دانسته و هر رای این مردم را پاسخی مثبت و آری به نظام جمهوری اسلامی می‌داند». آیت‌ا… علم‌الهدی امام جمعه مشهد به نحوی دیگر عکس‌العمل نشان می‌دهد و کسانی که مردم را به عدم شرکت در انتخابات دعوت می‌کنند، کافر می‌داند، گرچه مصطفی تاجزاده در این مورد می‌نویسد: «فرض کنیم حق با امام جمعه مشهد باشد کسانی که می‌گویند مردم در انتخابات شرکت نکنند کافرند. آقای علم‌الهدی بفرمایند کسانی که با ردصلاحیت‌ها میلیون‌ها نفر را از مشارکت در انتخابات بازمی‌دارند کافرند یا مسلمان؟»
علی ربیعی سخنگوی دولت می‌گوید: «…میزان مشارکت سیاسی، مبنایی بر سنجش میزان «مردمی بودن» و «مشروعیت» نظامی است که پایه‌های خود را بر پایه «جمهوریت» بنا کرده است. در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران در بحبوحه تلاش برای دفاع از حقوق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها است، بیش از هر زمان دیگری به پشتوانه قوی مردمی نیاز دارد و این لزوم افزایش نرخ مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری را صد چندان می‌کند… «محمدرضا باهنر» رئیس جبهه پیروان خط امام و رهبری درباره مخاطب آخرین بیانات رهبر انقلاب در بهمن گذشته در مورد مشارکت در انتخابات گفت: این صحبت‌ها هم پیامی به دوستان معتدل اصلاح‌طلب بود که رهبری موافق حضور همه‌جانبه آنها در انتخابات است و هم پیامی به شورای نگهبان درباره اهمیت برگزاری انتخابات با مشارکت بالا و هم پیامی برای برخی از دوستان اصولگرا که منتظرند تا فقط برای آنها فرش قرمز پهن شود…»(6)
محمدعلی انصاری می‌گوید: «…خدا نیاورد روزی که یک انتخابات با رأی حداقلی مواجه شود. رأی حداقلی خلاف‌نظر امام و رهبری و خلاف مصلحت جامعه اسلامی است و موجب تشدید دشمنی‌ها علیه این نظام اسلامی است. پس همه ما باید در عرصه‌ها حاضر باشیم. مخصوصا در شرایطی که به لحاظ شرایط کرونایی جامعه نمی‌تواند در برنامه‌های گسترده شرکت کند و مردم باید از فضای مجازی و فضاهای دسترسی خودشان کاندیداها را بشناسند. امیدواریم بعد از انتخابات همه طیف‌ها به گام برداشتن در مسیر اعتلای این کشور اعلام حمایت کنند…»(7)
اکنون پرسشی مطرح است که آیا انجمن‌ها و احزاب و گروه‌ها توانسته‌اند نمایندگان خود را در میدان انتخابات به صورت فعال مشاهده کنند؟ آیا تمام جریان‌های فکری و حزبی شناسنامه‌دار کاندیدا دارند و طرفدارانشان می‌توانند به فردی که وی را اصلح می‌دانند رأی بدهند اگر چنین شده باشد اظهارات سخنگوی شورای نگهبان را می‌توان باور داشت که انتخابات حداقلی از نظر حقوقی قابل قبول است؟
در سال 1392 مرحوم آیت‌ا… محمد یزدی در خطبه‌های نمازجمعه تهران در مورد زنانی که خواستار ثبت‌نام و یا احراز صلاحیت به‌عنوان کاندیدای ریاست جمهوری بودند اظهار داشت: «به روستا راهش نمی‌دادند، می‌گفت خانه کدخدا کجاست؟» در اعتراض و انتقاد از سخنان ایشان طی مقاله‌ای در این ستون یادآوری گردید آیا بهتر نبود از سوی اعضای شورای نگهبان در نشستی طی برنامه‌ای برای عموم مردم بویژه زنان که نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند با یادآوری آنچه در بیستم آبان‌ماه 1358 هنگام بررسی صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری در موافقت یا مخالفت با اینکه رئیس‌جمهور هم می‌تواند زن باشد مطرح شده بود برای مردم بازگو می‌کردند و موضوع تصویب اصل 115 قانون اساسی را توضیح می‌دادند و در نهایت نظر اعضای فعلی شورای نگهبان را نیز اظهار می‌نمودند و از موضع قدرت با این مردم مؤمن و صبور سخن نمی‌گفتند.
و کلام آخر اینکه وسعت مشرب و تسامح و تساهل که خود جایگاهی خاص در مکتب اسلام دارد اگر جایگزین تنگ‌نظری و سخت‌گیری و تعصب بیجا شود در تمام امور گشایش حاصل خواهد شد و انتخابات مطلوب با مشارکت حداکثری نیز یکی از نتایج فرصت دادن به داوطلبان ریاست جمهوری از طیف‌ها و گروه‌های مختلف وفادار به نظام است.
پی‌نوشتها:
1- خبرگزاری فارس، 20/2/1400
2- اصلاحات پرس، 18/2/1400
3- جماران، 17/2/1400
4- انصاف‌نیوز، 28/2/1400
5- صحیفه امام(ره)، جلد19، صفحه 328 و 329
6- ایرنا، 16/1/1400
7- جماران، 29/2/1400
8- «مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، دکتر حسین مهرپور، صفحه 288 و 289
انتهای پیام
