گرانیِ «نان» و «آش» گرانی

حمزه فیضی‌پور در یادداشتی ارسالی به انصاف نیوز با عنوان «گرانیِ «نان» و «آش» گرانی» نوشت: 

آدمی اول حریص نان بود
 زانک قوت و نان ستون جان بود (مولوی)

در فرهنگ ایرانی ما و در میان اقوام «نان» حرمت دارد و سفره نان حکایت‌گرِ برکت‌هاست. البته فقط برای ما ایرانی‌ها معنادهنده نیست در فرهنگ و تمدن بشری “نان” بن‌مایه زندگی به شمار می‌رود و به نوعی در ضرب‌المثل‌های فرهنگی خمیر مایهٔ جملات می‌باشد. اینکه: «نان برکت سفره است» و با بودنش در سفره آبروداری می‌شود و به قول آلمانی‌ها: «نان گونه را سرخ نگه می‌دارد» پس بودنِ نان یعنی سربلندی نان‌آور خانواده در زندگی و فقدان آن یعنی مایهٔ سرافکندگی لذا «نان» برای گفتن حرف‌ها دارد، آنطور که از ناپلئون نقل می‌کنند: «در جنگ‌ها حرف اول را اسلحه می‌زند و حرف آخر را نان» و این همان جمله مورد نظر مولوی می‌باشد: «زانک قوت و نان ستون جان بود». با این مقدمه گرانی سفره نان را باید عاملی مهم در افزایش شکاف‌ها دانست که پیامد حداقلی آن این است که میان دو سنگِ تورم و تنگدستی ناشی از هزینه‌های سرسام آور زندگی اقشار متوسط جامعه له گردند و “نان و نمک” که روایت‌گر میهمانی‌ها و میهمان حبیب خداست نیز از فرهنگ پَر بزند و نان نیز از سفره‌ها غیب گردد و آنچه برای ما بماند نمکی باشد که با آن زخم‌ها تازه و تازه‌تر گردند! تلخی و دردناکی ماجرا آنجا بیشترمی شود که اگر روزی در فیلم “نان و شعر” کیومرث پوراحمد، مجید قصهٔ فیلم هم نان می‌پزد و هم آنقدر دارای ذهن باز و شوریدگی درحال است که شعر می‌سراید، کتاب می‌خواند و تصادفاً کتاب “بینوایان” هوگو را نیز یک صفحه ورق می‌زند و عاشقانه در جستجوی اصل کتاب و مطالعه بقیه کتاب به کتابخانه رجوع می‌کند اینک خدای نکرده آن بخش حذف گردد و این بخش از نقش مجید در داستان فیلم به واقعیتی تبدیل شود که جامعه کنونی ما بینوایانِ مورد مطالعه نسل جدید قرار گیرد و در جستجوی “نان مقدس”(اثر رحیم ذبیحی)، “نان و گل سرخِ” کاترین پترسن را شعار خویش قرار دهند تا بتوانند در فیلم “نان روزانه ما” اثر کینگ ویدور بدنبال سیراب کردن زمین بایر برای حاصلخیز نمودن خاک باشند و از نوشته “نان و حلوا” شیخ بهایی رنجوری و نفرت را نسبت به آسیب مطرح شده (ریاکاری) برداشت کنند و با ذوق خاص به تماشای فیلم “یک تکه نان” کمال تبریزی بنشینند تا پس از آن آرزو بکنند در عالم واقع معجزه‌ای رخ دهد. در نهایت این حسرت بر دل کسانی بماند که میز و منصب داشتند اما ضرب عبارت “تا تنور گرم است نان را بچسبان” را وقعی ننهادند و تذکر اهل دل و دلسوزی را نیز گوش نسپردند و فرصت‌ها را ارج نگذاشتند و این کلام حضرت علی علیه السلام برای آنان نیز مهم نبود که: «بادِرِ الْفُرْصَةَ قَبْلَ أَنْ تَکونَ غُصَّة»

در این روزهایِ بهاری، خبر و تیتر اصلی رسانه‌های ما «گرانی» هست. این واژهٔ رعب آور بدجوری بیداد می‌کند و به همه کمیت و کیفیت زندگی سِرَک کشیده است: از گرانیِ پراید و خودرو گرفته تا گرانیِ سفره زندگی: شکر، شوینده‌ها، روغن، حبوبات، ماکارونی و احتمالاً آرد و … کلید واژه گرانی‌های مورد گفتگو در این روزهای سخت ماکارونی می‌باشد که به خاطر خالی گشتن سفره‌ها از گوشت و میوه در پیوندش با آرد، سفره و نان، قوت غالب خانواده‌های متوسط ایرانی در ترکیب با سویا بوده است. به خاطر این گرانی‌ها صدای همه اقشار جامعه بلند شده است، چپ و راست ندارد همه و همه از گرانی می‌نالند: بسیج دانشجویی نامه می‌نویسد، میرسلیمِ نماینده ابراز نگرانی می‌کند، حدادی – مداح معروف – رییس جمهور را مورد خطاب قرار می‌دهد و آن کسی که خطابه صف اولش معروف بوده و هست – میثم مطیعی – نیز به صف “دادِ بلند” می‌پیوندد و این بار اینگونه می‌گوید: «قرص نانی بر سر این سفره بود و ناگهان شد هلالی، رؤیتش از ماه نو دشوارتر!»

این متن بدنبال بیان علت‌ها نیست که همگان می‌دانند بلکه بیشتر در صدد بیان پیامدهای ناشی از گرانی‌ها و آشی است که گرانی‌ها برای همه پخت و پز خواهد کرد. در این روزها به جای اقرارهای صادقانه و مرهم گذاشتن بر زخم ناشی از افسارگسیختگی قیمت‌ها، ما شاهد توجیهات دردآور هستیم مثلاً می‌گویند یک علت گرانی‌ها قاچاق می‌باشد: قاچاق بنزین، قاچاق آرد و قاچاق پراید! با این توجیه که چون در داخل ارزان هستند به راحتی قاچاق می‌شوند و در خارج با قیمت مناسب برای قاچاقچیان سودآور می‌باشند لذا برای جلوگیری از قاچاق یک راه بیشتر نداریم اینکه اجناس گران شوند تا قاچاق صورت نگیرد. گرچه گرانی و تورم پدیده‌ای جهانی هست و همه از این امر آگاهی دارند اما باید این اقرار را داشته باشیم مشکلات اقتصادی ما آنقدر رخ نمایان کرده است که قابل قیاس با دیگر کشورها نیست و مردم ما دیگر با سرخ نمودن صورت با سیلی نمی‌توانند کمر خم شده از فشار گرانی‌ها را پنهان کنند! و از هر بابت در شرایط سختی به سر می‌برند. باید پذیرفت که ریشه بخش عمده‌ای از نابسامانی‌های اقتصادی به تعاملات بین المللی ایران با دیگر کشورها (برجام) در عرصه ارتباطات جهانی بر می‌گردد. چاره‌ای جز این نیست که باید واقعیت‌ها را به رسمیت شناخت و مقوله اقتصاد را به پدیده‌ای “جزیره‌ای” تقلیل ندهیم و بدانیم که اقتصاد پویا و بودن نان و رفاه در گرو “مدیریت‌ها” و “گره زدن”ها می‌باشد. آنچه باید بدانیم این است که صورت مسائل را پاک نکنیم و در اندیشه طرح شفاف مسائل و با بهاء دادن به تنوع سلایق در عرصه مدیریت به دنبال تجمیع آراء صاحبان فکر ونظر باشیم و هرگز نظرات بدون پشتوانه فکری را مبنای تصمیمات مهم قرار ندهیم. اینکه طبق نظرسنجی‌ها و در لیست عصبانی‌ترین ملل جهان، ما ایرانی‌ها بعد از عراق و ارمنستان رتبه سوم را به خود اختصاص داده‌ایم (موسسه گالوپ) باید بسیار نگران بود و طرح سؤال نمود که ریشه این رتبهٔ دردآور کجست؟ سؤال اساسی این است که چرا این وضعیت را داریم؟ مردمی که طبق فرهنگ و توصیه‌های موجود در فرهنگ دینی و ملی باید اهل مدارا، بردباری و اخلاق نیکو باشد اما در انظار عموم شاهد اتفاقات ناگوار هستیم و تاب‌آوری اجتماعی به سطحی پایین رسیده است و در مواجهات؛ کلام با واژگان منفور منعقد می‌گردد و به آسانی کاسه صبر لبریز می‌شود. باید طرح مساله شود و این واقعیت پذیرفته گردد که در صورت برآورده نشدن نیازهای اولیهٔ حیاتی مثل نان، مسکن و شغل دادِ همه بلند می‌شود و در صورت تداوم بی تفاوتی‌ها و بی اعتنایی‌ها و تلنباری انتظارات، با گرانی‌ها (گرانی نان به عنوان سمبل همه گرانی‌ها) آشی پخته می‌گردد که با هیچ نان دیگر خوردنی نخواهد بود و جبران‌ها بس دشوار! عصبی بودن و پرخاشگری افراد در مناسبات اجتماعی متأثر از ساختارهای کلان اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می‌باشد که منابع تصمیم‌ساز در سطح کلان برای شیوه زندگی افراد به حساب می‌آیند. هرآنچه که به عنوان داده (تصمیمات) از سوی ساختارها برای شیوه زندگی و نوع کنش‌گری افراد جامعه آماده پردازش می‌شود خروجی و ستاده‌اش در مناسبات اجتماعی و ارتباطات بین فردی پدیدار خواهد شد و شکل‌دهنده کنش فردی و اجتماعی افراد خواهد بود (رضایتمندی یا نارضایتی). در جامعه شناسی برای تحلیل پیامدهای گرانی و تأثیر آن بر کنش افراد علاوه بر رجوع به تحلیل‌های ساختاری از مفاهیمی استفاده می‌شود که در سطح کنشگران آثار تورم و گرانی را بررسی می‌نمایند از جمله نظریه عادت‌واره بوردیو که «پایه فهم ما از جهان پیرامونی می‌باشد و به نوعی گرایش کنشی و آگاهی» را برای زندگی در یک محیط در اختیار ما قرارمی دهد. از میان مقالات متعدد که در این زمینه به طور میدانی انجام گرفته است مقاله «پیامدهای تورم در زندگی روزمره جوانان طبقه پایین» می‌تواند مورد توجه قرار گیرد که توسط اساتید دانشگاه یزد (حسین افراسیابی و مریم بهارلوئی) نگارش شده است. در این مقاله مؤلفه‌هایی چون «بحران انگیزه، بزرگسالی زودرس، عطش پول، غلطیدن در ابهام و روزمرگی، عادت پنداری، ناهنجاری تعاملی و …» در سطح تحلیل رفتار افراد و به عنوان پیامدهای گرانی مورد سنجش قرار گرفته‌اند که بی انگیزگی، پرخاشگری، احساس افسردگی، احساس درماندگی و ناتوانی در چاره اندیشی، ترک تحصیل، فشار مسوولیت، سهیم شدن در مخارج خانواده، کنار گذاشتن جوانی، اولویت قرار گرفتن پول، تمرکز بر کسب درآمد، حریص شدن، سوءاستفاده مالی، برنامه ریزی لحظه‌ای، ابهام، اضطراب روزمره، ترس از بیکاری، ترس از فردا، نبودن پس انداز، کاهش قدرت خرید، نداشتن آرامش، چند شغله شدن، عادت به وضعیت، تعجب نکردن از نوسان قیمت‌ها، انتظار افزایش قیمت، تلقین، مسخ شدن در تورم، بی تفاوتی، سکوت، عادت به زندگی در شرایط سخت، بحث و درگیری خانوادگی، کمرنگ شدن همراهی، افزایش فردگرایی، انزجار از دیگری، افزایش تنهایی، شرمندگی پدر، تضعیف صمیمت ها در خانواده، بی اعتمادی و افزایش خشونت در چارچوب پیامدها یا آش پخته‌های گرانی و تورم، در رفتار و شیوه زندگی کنشگران مشاهده شده‌اند که با استناد به همین اتفاقات باید ابراز نگرانی کرد و صادقانه در خصوص افزایش شکاف طبقاتی، رویارویی فرادستان – فرودستان، له شدن اقشارِ متوسطِ کم درآمد زیر دوسنگِ گرانی‌ها و هزینه‌های وحشتناک و نیز نظرسنجی موسسه گالوپ (رتبه سوم عصبانیت ایرانیان در جهان) بیشتر تأمل نمود.

انتهای پیام