میزگرد /۲/ سلاح‌ورزی: قرارداد با بوئینگ بجای ایرباس، ضامن بقای برجام می‌شد! | راهداری: شرکت‌های امریکایی را شریک صنایع هسته‌ای ایران کنیم

علی نیلی، انصاف نیوز: حرف‌زدن از جذب سرمایه خارجی شاید برای اقتصادی که به نرخ‌های منفی تشکیل سرمایه ثابت رسیده، بزرگ و عجیب و غیرواقعی باشد اما ظاهرا همه به این نتیجه رسیده‌اند که باید شر تحریم را از سر این کشور کند.

ما در چشم‌انداز رفع تحریم به عنوان شرط لازم گشایش‌های اقتصادی، از الزامات جذب سرمایه خارجی پرسیدیم و کارشناسان میهمان‌مان نقاط اصابت اصلاحات ساختاری در حکم‌رانی اقتصادی را برشمرده‌اند.

آن‌چه می‌خوانید بخش دوم میزگرد «چشم‌انداز رفع تحریم و ظرفیت جذب سرمایه خارجی در اقتصاد ایران» با حضور مراد راهداری و حسین سلاح‌ورزی است.

چند سال پیش در یکی از مناطق آزاد کشور می‌خواستند همایش معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری برگزار کنند. وقتی رفتیم برای معرفی این فرصت‌ها، گفتند 40 هکتار زمین را به بخش خودرو تخصیص داده‌ایم، 30 هکتار را به بخش خودرو و خدمات خودرویی. 60 هکتار را هم گذاشته‌ایم برای صنایع غذایی و بسته‌بندی. به نظر شما ما واقعا بسته مشخص سرمایه‌گذاری برای ارائه به طرف‌های خارجی داریم؟ می‌توانیم بگوییم در کدام رشته، کدام صنعت با چه میزان سرمایه و زمان به ثمر می‌رسد و دوره بازگشت سرمایه و سودش فلان رقم مشخص است؟ در صنعت انرژی که شریک خارجی داشته‌ایم، می‌توانیم پروژه مشخص جذب سرمایه خارجی تعریف کنیم؟

سلاح‌ورزی: من در تجربه پسابرجام از نزدیک در جریان مذاکرات تجاری کشور و هیات‌های خارجی بودم. ما بعضی از روزها شاهد ترافیک هیات‌های خارجی در اتاق بازرگانی بودیم. 214 هیات اقتصادی به ایران آمد؛ هیات هم که می‌گویم منظورم چهار پنج نفر نیست، میزبان هیات‌های حداقل 40نفره بودیم.

همان‌طور که عرض کردم، 80 میلیارد دلار تفاهم امضا کردیم. غیر از ریسک آمدن ترامپ، مسائل و مشکلات دیگری هم بود که باعث شد این مذاکرات به نتیجه دل‌خواه نرسد. یکی از مشکلات سعوبت فضای کسب و کار ما بوده. الان شما می‌خواهید یک کاری راه‌اندازی کنید و چند نفر را مشغول کنید؛ سه ماه باید بدوید تا یک کد کارگاهی بگیرید. مالیات هم همین‌طور.

یک مشکل دیگر ما همین ضعف شرکت‌های ما در ارائه مستندات و معرفی طرح‌های مشخص سرمایه‌گذاری بود. نه فقط شرکت‌های کوچک بخش خصوصی، خیلی از بنگاه‌های بزرگ ایرانی هم طرح مشخص، صورت‌های مالی شفاف و برنامه زمانی روشن این ضعف خیلی جدی است. اگر این مذاکرات به نتیجه برسد که امیدوارم برسد، باید از تجربه برجام استفاده و این مشکل را باید حتما حل و فصل کنیم.

جمله آخرم هم این‌که حرف نادرستی است که گفته می‌شود وضعیت اقتصادی ما ربطی به تحریم‌ها ندارد. کاملا وضعیت امروز اقتصاد ایران متاثر از تحریم‌هاست. این‌که اقتصادمان را به مذاکرات گره نزنیم هم شعار است؛ خواه ناخواه زلف اقتصاد ایران به زلف مذاکرات گره خورده است.

چند مقاله معتبر در دانشگاه‌های معتبر جهان تهیه و منتشر شده است که نشان می‌دهد رابطه روشنی بین شاخص ادراک فساد و رشد اقتصادی کشورها وجود دارد. این مطالعات نشان می‌دهد به ازای هر یک رتبه بهبود شاخص ادراک فساد در یک کشور، تا 1/7 درصد امکان رشد اقتصادی پایدار وجود خواهد داشت. به عبارت دیگر اگر ما فقط 3 رتبه رتبه خود در شاخص ادراک فساد را بهبود بدهیم، می‌توانیم به 5 درصد رشد اقتصادی پایدار دست پیدا کنیم.

این عدد بزرگی است…

از این جالب‌تر این‌که بخش بزرگی از این ادراک فساد ناشی از تورم قوانین و مقررات است. مقررات اضافه دست و پای این اقتصاد را بسته است. ما باید یک نهضت مقررات‌زدایی راه بیاندازیم و تا این اتفاق نیفتد، سرمایه خارجی به این کشور نمی‌آید.

خیلی از اقتصاددان‌های کشور عدد 2هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری امریکایی‌ها در ایران را غیرواقعی و حتی مسخره دانستند. از طرفی گفتید 100 میلیارد دلار حداکثر ظرفیت جذب سرمایه خارجی ایران است. مبنای محاسبات شما چیست؟

راهداری: سرمایه گذاری هزار یا 2هزار میلیارد دلارامریکایی‌ها در ایران رویافروشی هم نیست. یک حرف بی مبنا و پایه است چون اقتصاد منطق مشخصی دارد. همان‌طور که آقای سلاح‌ورزی اشاره کردند در بهترین حالت GDP ما 500 میلیارد دلار است. این یعنی کل سرمایه‌گذاری‌های بالفعل کشور، این‌قدر دارد تولید می‌کند. درآمد ملی ما تقریبا 400 میلیارد دلار است اما فرض می‌کنیم درآمد ملی هم 500 میلیارد دلار است. سود همه زیرساخت‌های کشور اعم از صنعت و کشاورزی و خدمات در بهترین حالت 20 یا 25 درصد است.

به عبارت دیگر کل سرمایه‌گذاری‌های بالفعل کشور 500 میلیارد دلار تولید و 100 میلیارد دلار سود دارد. این‌ها هم اعداد خوش‌بینانه است. آیا می‌شود یک‌باره 4 برابر کل زیرساخت‌های موجود، سرمایه خارجی وارد این اقتصاد شود؟ آن واکنش اقتصاددانان که اشاره کردید به دلیل مغایرت عدد اعلام‌شده با منطق اقتصاد است.

ظرفیت این اقتصاد را که محاسبه کنید، در رویایی‌ترین حالت اقتصاد ایران می‌تواند 100 میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کند.

دقت کنید که سرمایه‌گذار خارجی هم صلواتی نمی‌آید. او هم محاسبه می‌کند که چقدر سود می‌برد. او هم می‌داند که ظرف یک‌سال ریال 50 درصد از ارزش خود را از دست می‌دهد. او هم می‌داند دارد کجا می‌آید و حتی می‌داند برای چی می‌آید. به نظر من ثبت دقیق و مطالعه تجربه‌های قبلی سرمایه خارجی را باید در دستور کار قرار دهیم.

یک نکته مهم دیگر که باید به آن دقت کنیم، تعارض منافع است که در این سیستم ایجاد می‌شود. شما به گروهی می‌گویید بیا در دورزدن تحریم کمک کن و نفت و گاز بفروش. دلارش را هم هر طور که می‌خواهی بیاور و با هر نرخی می‌خواهی تبدیل کن…

سلاح‌ورزی: آقای دکتر! الان دولت که پول فروش نفت به برادران چینی را با 30 درصد تخفیف نمی‌تواند وارد کشور کند، به تولیدکننده بخش خصوصی که شرعا و عرفا مالک اموال خود است می‌گوید دلارت را به میزانی که من می‌گویم و به نرخی که من تعیین می‌کنم باید بفروشی! از آن‌طرف نمی‌تواند خصولتی‌های متصل به خودش را مجبور کند ارز حاصل از صادرات‌شان را وارد چرخه اقتصاد کنند. این‌ها مشکلات ساختاری است که باید حلش کنیم. تا این مشکلات را حل نکنیم نمی‌توانیم امیدی به ورود سرمایه خارجی قابل توجهی داشته باشیم.

راهداری: دولت خیلی وقت‌ها توان اعمال اقتدار ندارد. خیلی از این شرکت‌های خصولتی در شرایط عادی شاید تولیدشان با نرخ‌های بین‌المللی صرفه اقتصادی نداشته باشد اما هستند و از این اقتصاد نحیف ارتزاق می‌کنند.

اگر هر دوی آقایان معتقدند که در چشم‌انداز رفع تحریم هم سرمایه خارجی زیادی جذب اقتصاد ایران نمی‌شود، بالاخره مشکل این اقتصاد چگونه حل می‌شود؟

سلاح‌ورزی: واقعیت این است که شاید رفع تحریم‌ها برای حل مشکلات اقتصاد ایران شرط کافی نباشد اما حتما شرط لازم هست. به نظر من اگر نظام تحریم‌ها فرونریزد، اقتصاد ایران به بن‌بست می‌رسد و دچار فروپاشی می‌شود، کمااینکه بسیاری معتقدند این فروپاشی رخ داده است.

در چشم‌انداز رفع تحریم هم باید انتظارات را کنترل کنیم. نباید انتظار داشته باشیم که سیل سرمایه خارجی به سمت ایران سرازیر می‌شود. اگر مذاکرات با یک روند خوب و مطمئن پیش برود، در سال اول و دوم رشد اقتصادی 5 و 6 درصد در پیش خواهیم داشت. از نظر تورم، حتما عملکرد بهتری از متوسط چند سال اخیر خواهیم داشت.

اگر اصلاحات ساختاری را هم‌زمان آغاز کنیم، می‌توانیم در یک افق میان‌مدت مشکلات اقتصاد ایران را حل کنیم اما اگر اصلاحات ساختاری را باز هم به تعویق بیاندازیم، اثرات توافق یکی دوساله خواهد بود.

به نظر من 3 سناریو برای توافق و آینده اقتصاد ایران قابل تصور است؛ اگر به توافق کامل برسیم که تحریم‌ها به طور کامل برچیده شود و از این‌طرف به اف‌ای‌تی‌اف بپیوندیم و به سمت حل و فصل مشکلات ساختاری برویم، تا سالی 40 میلیارد دلار امکان جذب سرمایه خارجی خواهیم داشت.

اگر توافق بینابینی باشد و دولت هم سمت اصلاحات نرود، باید روی حول و حوش 20 میلیارد دلار سرمایه خارجی حساب کنیم. در سناریو سوم هم که تحریم‌ها رفع می‌شود اما دولت هم‌چنان همان دولت نفتی فربه است، مثل متوسط همین سال‌ها 10 دوازده میلیارد دلار جذب سرمایه خارجی خواهیم داشت.

راهداری: برای جذب سرمایه، امنیت بسیار مهم است. اگر واقعا جذب سرمایه خارجی برای ما مهم است باید احساس عدم امنیت را از بین ببریم. خیلی از اوقات ممکن است امنیت برقرار باشد اما در مردم به فقدان امنیت باور داشته باشند. امنیت هم یک وجه گرم دارد یک وجه سرد. وجه گرم آن همین مبادله آتش بین ایران و اسرائیل است یا فرض کنید این‌که از وعده صادق 3 صحبت می‌شود. اما در علم اقتصاد، تغییرات قوانین و مقررات به معنای ناامنی است.

این‌که در یک‌سال 80 بخش‌نامه در گمرک صادر می‌شود برای سرمایه‌گذار خارجی ناامنی می‌آورد. قوانین ناشفاف ناامنی می‌آورد. تغییر نرخ ارز ناامنی تلقی می‌شود. این‌که تقسیم سود بین شریک ایرانی و سرمایه‌گذاری خارجی چگونه است، مهم است.

برای آن‌ها مهم است که از کجا آورده‌ای داریم یا نه؟ برای سرمایه‌گذار امریکایی یا اروپایی و اساسا هر سرمایه‌گذار خارجی، حقوق مالکیت مهم است، ثبات قوانین مهم است، حتی احترام و منزلت اجتماعی هم مهم است.

ظاهرا سرمایه‌گذاران خارجی فضای اجتماعی و سیاسی مقصد را کاملا رصد می‌کنند؛ یعنی برای‌شان مهم است که روزنامه کیهان چه نوشته و روزنامه اطلاعات چه پاسخی داده.

سلاح‌ورزی: بله، کاملا رصد می‌کنند. اتفاقا الان داشتم فکر می‌کردم اگر بجای این‌که امروز بگوییم برای امریکایی‌ها فرش قرمز می‌اندازیم، اجازه داده بودیم که در دوره برجام از آن 80 میلیارد دلار تفاهمی که برای کار اقتصادی با اروپایی‌ها امضا کردیم، فقط 40 میلیارد دلارش با امریکایی‌ها باشد، الان نه برجامی پاره شده بود و نه تحریمی اضافه شده بود!

یعنی اگرقراردادی که با ایرباس بستیم را با بوئینگ می‌بستیم، الان شرایط متفاوت بود؟

سلاح‌ورزی: بله، حتما.

راهداری: در معاهده برجام قرار بود شرکت‌های امریکایی هم بتوانند بیایند و وارد اقتصاد ایران شوند اما در عمل به اروپایی‌ها گفتیم برای شما بلامانع است، به امریکایی‌ها گفتیم برای شما ممنوع است. ترامپ که آمد گفت اگر قرار است برای من سودی نداشته باشد، برای هیچ‌کس سود نداشته باشد.

من 10 سال پیش گفتم وقتی می‌گوییم انرژی هسته‌ای را برای مقاصد صلح آمیز می‌خواهیم، آن را به مزایده بین‌المللی بگذاریم و حتی اگر شرکت‌های امریکایی هم برنده شدند، بدهیم به آن‌ها.

این بحث‌ها دارد امروز مطرح می‌شود.

سلاح‌ورزی: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که بزرگانش در مجمع تشخیص مصلحت نظام، فکر می‌کنند امضای کنوانسیون پالرمو و پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف را می‌توان به عنوان یک برگ برنده در مذاکرات با ایالات متحده خرج کرد. ما همین الان در کار کردن با روسیه و چین مشکل داریم به خاطر حضور در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف. بخش بزرگی از کمبود ارز در کشور ناشی از همین نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف است.

بالاخره ما نیاز داریم تجدید نظرهای جدی در شیوه نگاه‌مان به جهان داشته باشیم.

در قبال مطالبه پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف، گفته می‌شود این کار به معنای تسلیم‌کردن جبهه مقاومت به دشمن است. مخالفان پیوستن به کنوانسیون پالرمو و سی‌اف‌تی می‌گویند این معاهدات به معنای گرا دادن به دشمن برای رصد کمک‌های ایران به جبهه مقاومت است.

سلاح‌ورزی: رهبری نظام که فرمودند ما نیروی نیابتی در هیچ‌کجا نداریم و همه این نیروها مستقل از ایران فعالیت می‌کنند. ضمن این‌که من می‌گویم ما 46 سال است از برادران فلسطینی حمایت کرده‌ایم، برای حمایت از جبهه‌های آزدی‌بخش در دنیا هزینه کرده‌ایم اما تا کی؟ الان وقت آن است از معیشت مردم مظلوم این کشور دفاع کنیم و تصمیماتی به نفع معیشت و سفره شهروندان ایرانی بگیریم؛ مردمی که به دلیل افت شدید قدرت خریدشان مستاصل شده‌اند.

ما تحقیقی کرده‌ایم که خیلی روشن و با عدد و رقم دارد نشان می‌دهد از سال 1390 به بعد، سالانه 101 میلیارد دلار خسارت مستقیم از تحریم‌ها داشته‌ایم. به ازای هر ایرانی هزار و 202 دلار درآمد سرانه از دست رفته داشته‌ایم. خب، این یعنی چه؟ وقت آن است که برویم مذاکره‌ای کنیم که بساط تحریم را جمع کند.

راهداری: این حرف‌ها که بی‌پایه است. مگر ما از مجاری رسمی به جبهه مقاومت کمک می‌کرده‌ایم که حالا می‌گویند لو می‌رود. ترامپ در دوره پیش و در مناظره با خانم کلینتون، رسوایی به بار آورد و گفت فلان‌جا از تروریست‌ها حمایت کرده‌ایم. اروپا الان به اوکراین کمک می‌کند، به نظر شما این حمایت‌ها و کمک‌ها همگی از مسیر بانکی انجام می‌شود؟ حتما این‌طور نیست.

نکته دیگر هم این است که برادران ما در لبنان و سوریه و فلسطین، بارها گفته‌اند که اولویت حفظ ایران است. یعنی اگر ایرانی باشد می‌تواند از آن‌ها حمایت کند. این نکته بسیار مهمی است که حکم‌رانی نباید از آن غفلت کند. دولت بشار اسد وقتی فروریخت که حمایت مردم خود را از دست داد. یکی از اموری که حمایت مردم از حکومت را کم و زیاد می‌کند، حساسیت حکم‌رانی روی معیشت مردم است. مردمی که حس کنند دولت‌شان خود را به آب و آتش می‌زند که رفاه ایشان را افزایش دهد، حتما دل‌بسته این حکومت خواهند بود.

وقت ما به اتمام رسید؛ هر کدام از آقایان در 2 دقیقه مباحث‌شان را جمع‌بندی کنند.

راهداری: مطالعات و تحقیقاتی در مراکز علمی جهان انجام شده است که نشان می‌دهد اقتصاد ایالات متحده معمولا در جنگ‌ها از رکود خارج می‌شود. این مبنا برای تحلیل جنگ‌های افغانستان و عراق هم کاربرد دارد و به خوبی آن را توضیح می‌دهد.

الان برای کشورهای غربی اقتصاد اولویت بسیار مهمی است و تمام حرکات خود را بر مبنای رقابت‌های اقتصادی به‌خصوص با چین تعریف می‌کنند. ما باید این رقابت‌های هژمونیک را بشناسیم تا بتوانیم جای خود را در اقتصاد منطقه و اقتصاد جهان درست تعریف کنیم.

سرمایه‌گذاری در کشورهای جهان و سرمایه‌پذیری از کشورهای جهان را هم باید در همین قالب تعریف کنیم. آن‌کسی که می‌گوید اقتصاد ایران در تحریم هم می‌چرخد، نمی‌داند که رقابت‌های جهانی اقتصاد چیست. نمی‌داند که اقتصاد می‌چرخد اما با چه هزینه‌ای؟ نمی‌شود معاون آن رئیس‌جمهور بگوید تحریم هیچ اثری ندارد و 6 ماه بعدش بگوید کارگروهی برای کاهش اثرات تحریم تشکیل داده‌ایم!

بله، در تحریم هم اقتصاد کشوری با ابعاد و مختصات ایران کار می‌کند اما با یک دهه تورم دو رقمی. ما الان چندین سال است تورم 40 و 50 درصدی داریم. متوسط رشد دستمزدها به 20 درصد هم نرسیده است. این یعنی فقیرشدن مردم. فقیرشدن مردم هم یعنی فروپاشی، همان‌طور که تجربه سوریه نشان داد.

سلاح‌ورزی: من امیدوارم به یک توافق کامل دست پیدا کنیم. در شرایط توافق کامل هم باید بدانیم معجزه رخ نمی‌دهد. در همین عراق متحد امریکا، آخرین تحریم‌های دوره صدام پس از 17 سال لغو شد. یعنی لغو تحریم یک عملیات پیچیده و زمان‌بر است و دفعتا اتفاق نمی‌افتد. انتظارات جامعه را هم باید بر اساس همین روند تدریجی و بطئی تنظیم کنیم.

نکته بعدی این است که باید برویم و از لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف خارج شویم. اگر همین امروز هم پیوستن به آن را تصویب کنیم، باز یک روند نسبتا طولانی خواهد داشت و چنان روابط‌مان با دنیا باید صمیمانه شده باشد که کشوری با پیوستن ما به این کنوانسیون‌ها مخالفت نکند.

دست آخر هم باید یک رشته اصلاحات داخلی را در دستور کار قرار دهیم؛ قانون سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی حتما باید اصلاح شود. ریسک را باید برای سرمایه‌گذاران پایین بیاوریم تا جایی که مطمئن شوند در صورت ورود به ایران و فعالیت در این‌جا، دستگیر نخواهد شد.

ما باید یک برنامه مدون برای بهبود جایگاه کشور در شاخص ادراک فساد تعریف و اجرا کنیم. همه این‌ها در قالب یک بسته می‌تواند این اطمینان را به مردم و سرمایه‌گذاران بدهد که ایران به زنجیره ارزش جهانی بازگشته است و در پی رشد اقتصادی مستمر و پایدار است.

انتهای پیام