خرید تور تابستان

علیه فقه مذکر | عماد باقی

عمادالدین باقی، حقوقدان و فعال حقوق بشر در کانال تلگرامی خود نوشت:

فقه مذکر و مرزهای عرف و استحسان در اجتهاد‎ ‎
‏(با محوریت سبک های اجتهادی و عرف مداری فقهی صانعی)‏
آگاهی نو، شماره1 پاییز 1399 ص 431 – 441‏

به دلیل بلندی مقاله به ارائه خلاصه ای از آن برای فضای مجازی بسنده می شود. مقاله به بررسی این موضوع می پردازد که آیت الله صانعی چرا در ‏برخی مسائل فقهی ورود نمی کرد و اینکه ایا اجتهادات او برای پسندعوام و مظنون به استحسان بود؟

این مقاله پس از توضیحی درباره اینکه منظور از فقه مذکر چیست؟ به بروندادهای فقه مذکر پرداخته سپس جایگاه عرف و عرف ‏گرایی در اجتهاد را توضیح داده و اینکه عرف گرایی چگونه می تواند همانطور که سبب پویایی فقه است سبب انجماد و عقب ‏ماندگی اش هم بشود.‏

پس از ان به تنوع سبک های اجتهاد از واقع گرایی و فراواقع گرایی، برداشت گرایی و انتزاعی، اخباری و ‏عقلی تا آوانگارد و نوگرا پرداخته و سبک اجتهادی عرف گرا و شبه استحسان آیت الله صانعی را مورد بحث ‏قرار می دهد و مقایسه ای گذرا و اجمالی با آیت الله منتطری می نماید.

استحسان در لغت یعنی نیکو شمردن و پذیرش آنچه از نظر طبع بشر نیکو به نظر می رسد و ‏مصلحت است. هرچند میان استحسان و استصلاح تفاوت گذاشته‌اند. استحسان در اصول فقه اهل سنت از فرقه ‏های حنفی، مالکی و حنبلی یکی از ادله استنباط است و در روش اجتهاد مورد استفاده قرار می گیرد. البته فقهای ‏شیعه و شافعیه در اصول فقه، استحسان را تخطئه و بلکه ملامت کرده اند و حکم بر وفق میل و هوی و هوس ‏خوانده اند.‏

در سال های گذشته هرگاه فقیهی فتوایی ناظر به عرف و مقتضیات زمان داده متهم به استحسان شده و استحسان ‏در واقع به چماقی علیه نوگرایی بدل شد و همین برخوردها بطور ناخواسته کمک به بنیادگرایی در تشیع و ‏انجماد و تقابل با تحول و همپا شدن با واقعیات و واقعگرایی را رقم زده است. ‏

این مقاله پس از نقد نظر مرحوم استاد مطهری در نفی استحسان، استحسان ذوقی و استحسان فنی را از هم تفکیک کرده و می ‏گوید: گرچه اصولیین منتقد استحسان هستند اما واقعیت این است که بسیاری از علمای شیعه در عمل استحسان ‏می‌کنند اما در نظر تخطئه می کنند دلیلش آن است که استحسان مرز بسیار باریکی با عرف و عرف اندیشی و ‏مصلحت دارد که مورد توجه بوده و از منابع استنباط به شمار رفته است. به عبارتی علمای شیعه استحسان را رد ‏کردند اما عرف و مصلحت، دو مقوله ای را که چیزی مشابه آن است جایگزین کردند. در عمل بسیاری از علمای ‏شیعه خودشان استحسان می‌کنند اما عنوان آن را تغییر می‌دهند مانند اصل تبعیت احکام از مصالح و مفاسد که ‏وقتی به محتوای بحث نظر می کنیم اشکار می شود که عنوان دیگری برای همان استحسان است و یا در زمانه ما ‏بحث ملاک بودن عنصر زمان و مکان در اجتهاد که از سوی ایت الله خمینی مطرح شد.‏

پس از ان به فتوای ایت الله صانعی درباره مخالفت با تعدد زوجات و همچنین آخرین نظر و تمایل آیت الله صانعی ‏به تجدید نظر در حکم قصاص در گفتگویش با نگارنده اشاره شده است.‏

انتهای پیام

بانک صادرات

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا