نجات جامعه از سقوط اخلاقی

به گزارش انصاف نیوز، حجت الاسلام هادی سروش، استاد حوزه در یادداشتی به مناسبت شهادت امام حسن عسگری (ع) نوشت:

در تاریخ و حدیث می‌خوانیم امام حسن عسگری (ع) در مدت کوتاه و پر برکتش که دچار حبس و حصر شدیدی توسط حاکمیت زمان بوده، که به شیعیان تصریح می‌نمود که، در مواقعی که در اجتماعات من را مشاهده می‌کنید به من سلام نکنید و با انگشت به سمت من اشاره نکنید که چه بسا در امنیت نخواهید بود. (بحار 50 / 269) و یا آن حضرت (ع) نامه‌های خود را، یک نواخت از نظر ظاهری و خط نمی‌نگاشت تا جهات امنیتی حفظ شود. (مناقب 4 / 434)

امّا در عین حال از تعلیم و تربیت و تزریق اخلاق به جامعه اسلامی غفلت نفرمودند که یکی از سخنان پربار آن حضرت این سخن مهم بر اساس گزارش کتاب تحف العقول است:

 «خصلتان لیس فوق هما شیء: الایمان بالله و النفع الاخوان – دو خصوصیت است که چیزی بر آن برتری نیافته، اول ایمان به مبدأ متعال و دوم سودمند بودن نسبت به افراد جامعه.»

برداشت عرفانی و اخلاقی از حدیث

از این حدیث شریف همانطوری که جای برداشت عرفانی محفوظ است که، بعد از «ایمان به مبدأ» که در واقع «سیر من الخلق الی الحق» است، همه معرفت بالله حاصل نخواهد بود و تکمیل معرفت به «سیر من الحق الی الخلق» است و آن «توجه به خیرخواهی و اعمال محبت به افراد» است.

و نیز برداشت اخلاقی هم از این حدیث شریف در جای خود، کاملاً قابل استفاده است که مردان بزرگ ایمان محور که معنویت زندگی آنان را احاطه کرده است، هیچ گاه از توجه به معیارهای اخلاقی در باب ارتباط و معاشرت با هم نوعان خود غافل نیستند و زیباترین رفتار اخلاقی که در «احسان و ایثار» نسبت به دیگران باشد را از خود نشان می‌دهند.

برداشت سیاسی اجتماعی از حدیث

بله این کلام نغز امام حسن عسگری (ع) امکان برداشت مهمی دیگری در رابطه باصحنه های سیاسی اجتماعی را نیز، دارد و آن اینکه:

مهم در سطح یک جامعه «توحید و ایمان به خداست» و همانطوری که ایمان گاه از فرد دیده می‌شود چه بسا از یک جامعه‌ای نیز انتظار می‌رود که دیده شود.

چون به تعبیر علامه طباطبائی «بسیار مشکل است از جامعه‌ای دور از ایمان و معنویت، افراد مؤمن و معنوی صادر شود» پس ضرورت ایمان مند بودن یک جامعه مبرهن و قطعی است.

برای نیل جامعه به ایمان، باید آن را از «سقوط اخلاقی» محافظت نمود که «سقوط اخلاقی» همان، و پیدایش زشت‌ترین اعتقادات موهوم و خرافی که همان بی ایمانی است همان.

امام عسگری (ع) محبت و احسان به شهروندان را بی ارتباط با ایمان و معنویت افراد و جامعه نمی‌داند لذا این دو وصف را کنار یکدیگر قرار داده است. بر این اساس در جامعه‌ای که روحیه احسان و ایثار و محبت نباشد «ایمان اجتماعی» رخت بر می‌بندد و وقتی اجتماع بی ایمان شد سرقت و ناهنجاری و اعتیاد و حق کشی و … زیاد خواهد شد.

در اینجاست که باید این ناهنجاری‌های اجتماعی را در «سقوط اخلاقی» در میان نهادهای منتسب به حکومت در بخش آموزشی مانند مدارس و بعد حوزه و دانشگاه و یا مراکز خدماتی آن مانند شهرداری‌ها و یا مراکز بهداشتی و درمانی مانند بیمارستانها و یا مراکز امنیتی مانند نیروهای نظامی و انتظامی و یا مراکز تقنینی مانند مجلس شورا و محافل قضائی و بالأخره مراکز اقتصادی مربوط به حاکمیت و نیز بازار و شرکت‌ها و واسطه‌ها، یافت.

وقتی این نهادها ذکر شده که تشکیل دهنده ارکان اجتماعی جامعه هستند و به حاکمیت نیز وابسته‌اند رعایت موازین اخلاقی را نداشته باشد قطعاً این «سقوط اخلاقی» در «بی ایمانی» جامعه و افراد آن نقش مؤثر خواهد داشت و شاید قرآن کریم در سوره اسراء آیه 16 به همین جهت اشارت فرموده باشد که، سرآغاز انحطاط رفتاری و اخلاقی یک جامعه‌ای در این نکته نهفه است که دست اندرکاران مالی و مدیریتی جامعه از رفتار اخلاقی دور می‌شوند و در نتیجه همه جامعه را زیرورو می‌کنند.

از اینجاست که حضرت عسگری (ع) با کلامی بسیار دقیق همه ما را متوجه این نکته عمیق و عتیق می‌فرماید که برای «ایمان به خدا» چه در بُعد فردی و چه در بُعد اجتماعی، نافع بودن برای دیگر افراد، و محبت و احسان به ایشان، نقش بی بدیلی دارد، و آنی که اخلاق محوریش ارتباط مستقیم با دیندار بودن جامعه دارد اخلاق مند بودن نهادهای رسمی حاکمیت است و این سخن به هیچ شکلی قابل انکار و یا توجیه نیست.

خلاصه کلام اینکه:

این رفتار حاکمیت است که در بخش‌های مختلف آموزشی و خدماتی و درمانی و امنیتی و قضائی و اقتصادی و …. تضمین کننده ایمان آحاد جامعه می‌تواند باشد و هر روزی که رفتار حاکمیت و حکومت در این بخش‌های مذکور خدای ناکرده به سمت «سقوط اخلاقی» پیش برود دیگر نمی‌توان، انتظار «ایمان» واقعی از افراد آن جامعه داشت، و در چنین جامعه منحطی که هسته‌های مرکزی از «معیارهای اخلاق» عدول کرده باشد، دیگر صف‌های طولانی جماعت و جمعه و یا احیاء و اعتکاف شاخصه معنویت و ایمان نخواهد بود همانطوریکه در عصر برخی از زمامداران به اصطلاح اسلامی در صدر اسلام، جماعت و جمعه و احیاء و اعتکاف برقرار بود ولی حرکت جامعه در مسیر سقوط اخلاقی نیز، غیرقابل انکار بود.

انتهای پیام