گاندو چقدر سود دارد؟

پرورش تمساح پوزه کوتاه یا به زبان محلی «گاندو» در چابهار و نقاط مختلف جنوب سیستان وبلوچستان ظرفیتی مهم در جهت ایجاد اشتغال، کسب درآمد برای روستاییان و رونق گردشگری در منطقه آزاد، روستاهای مسیر رودخانه باهوکلات، سرباز، راسک، قصرقند، نیکشهر و دشتیاری است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، وجود گونه ارزشمند تمساح پوزه کوتاه در جنوب سیستان و بلوچستان و به ویژه رودخانه های سرباز و باهوکلات منطقه ای در محدوده باهوکلات دشتیاری در سال ۱۳۴۹ با نام منطقه حفاظت شده باهوکلات ثبت و در سال ۱۳۶۱ به منطقه حفاظت شده گاندو تغییر نام داده شد.

علاوه بر این در روستای ریکوکش در منطقه باهوکلات نزدیکی روستای درگس دشتیاری مسیر راسک به چابهار سایت پرورش تمساح پوزه کوتاه قرار دارد همچنین در کنار این روستا زیستگاه طبیعی  گاندو قرار دارد و به تازگی در منطقه آزادچابهار سایت جدید پرورش تمساح نیز آغاز شده است.

زیستگاه منحصر بفرد تمساح پوزه کوتاه ایرانی 

منطقه حفاظت شده گاندو با وسعت ۴۶۵ هزار و ۱۸۱ هکتار در منتهی الیه جنوب شرق استان سیستان و بلوچستان و در محدوده شهرستانهای دشتیاری، چابهار و سرباز قرار دارد و رودخانه مهم و فصلی باهوکلات از پایین دست سد پیشین نیز در این بخش واقع شده است.

باهوکلات جاذبه‌های اکوتوریستی زیادی دارد و وجود دیواره‌های بلند و زیبا در سواحل دریای عمان، جنگل‌های زیبای حرا، چش و کهیر، تمساح پوزه کوتاه ایرانی و آب و هوای مطبوع در زمستان، معماری خاص منطقه و تولید انواع میوه‌های گرمسیری مثل انبه، موز و عبور جاده ارتباطی چابهار- ایرانشهر در کنار رودخانه سرباز از جذابیت‌های اکوتوریستی این منطقه است.

این منطقه حفاظت شده دارای اقلیم خشک و گرم است و گونه های مهم گیاهی نظیر جنگل های حرا، چش و میوه های گرمسیری  به صورت دست کاشت و گونه های مهم جانوری مانند گاندو، خرس سیاه، کاراکال، جبیر، سنجاب بلوچی و لاکپشت های سبز در آن زیست می کنند.

براساس بررسی‌های انجام شده ۱۹۲ گونه پرنده، ۲۸ گونه پستاندار، ۷۱ گونه خزنده و ۱۵۰ گونه گیاهی در محدوده منطقه حفاظت شده گاندو باهوکلات از توابع شهرستان تازه تاسیس دشتیاری زیست می‌کنند.

سیمای منطقه حفاظت‌شده گاندو در یک طبقه بندی کلی دربرگیرنده رودخانه‌ها، آبگیرهای محل زیست تمساح تالابی، اراضی ساحلی مجاور دریای عمان، رویشگاه جنگل‌های حرا و زیستگاه زادآوری بسیاری از پرندگان، وجود کوه‌ها و ارتفاعات واقع در شمال، شمال شرق و شرق منطقه و همچنین اراضی پست مرکز و جنوب منطقه (دشت باهوکلات) است.

باهوکلات منطقه ای است هموار با دامنه ارتفاعی تا ۹۰۰ متر، نواحی مرتفع با وسعتی اندک در شمال قرار گرفته و از جنوب به خور گواتر و حور باهو و مرز کشور پاکستان متصل است.

رودخانه های سرباز و باهوکلات در منطقه حفاظت شده گاندو جریان دارند و متوسط دما و بارندگی سالیانه ۲۷ درجه سانتی گراد و ۱۳۷ میلی متر گزارش شده است.

گاندو از راه های جذب گردشگر در منطقه آزاد چابهار

گاندو تنها تمساحی است که به طور طبیعی در ایران زندگی می‌کند و همین ویژگی آن را به حیوانی محبوب در بین گردشگران تبدیل کرده است. این حیوان هم‌زیستی مسالمت آمیزی با مردم منطقه دارد و هر سال تعداد زیادی گردشگر را به این منطقه چذب می کند.

دیدن این حیوان خاص و کم‌یاب یکی از جاذبه های گردشگری منطقه آزاد چابهار محسوب می شود و راحت ترین و کم زحمت ترین راه ملاقات با این خزنده خجالتی، رفتن به « برکه تمساح » است. برکه تمساح در واقع استخری با چند سر گاندو حفاظت شده است. اینجا بی خطر و با هیجان می توان تمساح پوزه کوتاه ایرانی را از نزدیک دید.

راه دیگر برای دیدن گاندوها رفتن به منطقه حفاظت شده باهوکلات است. باهوکلات زیستگاه اصلی گاندو است اما احتمال کمی وجود دارد که بتوان آن را در دل طبیعت دید.

با این حال، پارک تحقیقاتی «ریکوکش» که به همت سازمان حفاظت محیط زیست احداث شده، از این جانور کمیاب محافظت می کند. در این پارک، هم تمساح های بالغ را خواهید دید هم گاندو های جوان و نوجوان را. پارک تحقیقاتی ریکوکش در سال ۱۳۸۹ به منظور حفاظت از گاندوها در مقابل تهدیدات خشکسالی در وسعتی برابر با ۱۰ هکتار تاسیس شد و هم اینک تمساح های پوزه کوتاه در این ایستگاه زندگی می‌کنند.

هر جا که گاندو باشد آب فراوان است

مناطق جنوبی سیستان‌ و بلوچستان این حیوان را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی روی زندگی آن‌ها سایه خواهد انداخت.

گاندوها با حفر کانال‌هایی که چندین متر عمق داشته و طول آن‌ها تا ۱۵ متر می‌رسد، هم پناهگاهی برای زندگی و استراحت خود در ساعت‌های گرم روز تهیه می‌کنند و هم از تبخیر آب جلوگیری کرده و با ذخیره آب در کانال‌ها به حفظ آب برکه‌ها و تالاب‌ها در فصل‌های گرم و ایام خشکسالی کمک می‌کنند.

به همین دلیل بلوچ‌ها علاقه زیادی به این حیوان دارند و معتقدند که “هر جا گاندو باشد آب فراوان است” به خاطر همین باور قلبی،‌ آن‌ها تمام تلاش خود را برای مراقبت و بقای این حیوان به کار می‌گیرند.

گاندو گونه ارزشمند و گردشگرپسند بلوچستان 

رییس اداره حفاظت محیط زیست چابهار و دشتیاری نیز به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: منطقه حفاظت شده گاندو باهوکلات از ویژگی و سیمای عمومی منطقه شامل وضعیت توپوگرافی، چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه‌های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه‌های شاخص جانوری و کریدورها برخوردار است و به دلیل وجود گاندو در سراسر ماههای سال شاهد حضور گردشگران و علاقه‌مندان به این گونه هستیم.

«اشرفعلی حسینی» افزود: ۵۱۵ گونه پرنده در سراسر ایران شناسایی شده که براساس بررسی ها ۱۹۲ گونه پرنده متعلق به ۵۲ خانواده و ۱۲۳ جنس در محدوده منطقه حفاظت شده گاندو باهوکلات این شهرستان زیست می کنند.

وی بیان کرد: در این محدوده نزدیک به ۱۳۱ آبادی و روستا وجود دارد و گونه شاخص منطقه و ایران «تمساح پوزه کوتاه» معروف به گاندو است که در این محدوده زیست می کند.

رییس اداره حفاظت محیط زیست چابهار و دشتیاری ادامه داد: در منطقه حفاظت شده گاندو ۱۵۰ گونه گیاهی متعلق به ۴۹ خانواده شناسایی شده که از این میان، خانواده Gramineae بالاترین درصد فراوانی جنس و گونه را نسبت به سایر خانواده ها داراست.

وی تصریح کرد: از ۱۶۰ گونه پستاندار موجود در ایران ۲۸ گونه متعلق به ۶ راسته و پنج خانواده در منطقه حفاظت شده گاندو زیست می کنند.

حسینی گفت: از مجموع ۲۰۹ گونه خزندگان شناسایی شده در ایران ۷۱ گونه متعلق به ۴۲ جنس و ۱۳ خانواده در محدوده منطقه حفاظت شده گاندو شناسایی شده‌اند.

وی با بیان اینکه از مجموع ۱۷ گونه دوزیست ایران تعداد چهار گونه در باهوکلات زیست می کنند افزود: علاوه بر اینها منطقه حفاظت شده گاندو با دارا بودن رودخانه‌های مهمی چون سرباز و باهوکلات، دارای ۱۲ گونه ماهی از پنج خانواده و ۱۰ راسته در آبهای داخلی است.

طرح سودآوری خانوارهای بلوچستان با پرورش گاندو در منزل

مدیر نخستین مزرعه پرورش گاندوی سیستان و بلوچستان واقع در منطقه آزادچابهار نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: طرح پایلوتی در همین زمینه برای اشتغال زایی جوامع محلی در منطقه آزادچابهار در حال آماده شدن است که طی آن اگر پنج سر تمساح در اختیار هر یک از خانواده ها قرار بگیرد (که در این راستا نیازمند ۱۰ متر مربع فضا خواهند بود) با گذشت حدود یک سال و نیم می‌تواند ۷۵ میلیون تومان سودآوری برای خانواده ها به دنبال داشته باشد.

«الهام آبتین» افزود: راه اندازی نخستین سایت پرورش گاندوی کشور در چابهار هم اشتغال و هم افزایش گردشگر را به دنبال دارد و به نوعی می توان با این کار “گاندو، تمساح پوزه کوتاه ایرانی، تمساح مردابی یا تمساح تالابی، از جمله گونه های در معرض خطر کشورمان را نجات داد و به افزایش جمعیت آنها کمک کرد.

وی بیان کرد: این جاندار خونسرد که پروتئین بالایی برای گوشت آن توصیف می کنند، همچنین از چربی زیر پوست آن برای تهیه اقلام بهداشتی و آرایشی استفاده می شود و به دلیل شباهت های زیادی به مولکول های چربی انسانی، ترمیم کننده بسیار خوبی است، همچنین از خون و فرآورده‌های خونی آن برای بهبود بیماری هایی نظیر HIV استفاده می‌شود و خاصیتی کاملاً آنتی باکتریال دارد، موجودی کم مصرف و پر بازده است.”

وی گفت:  علاوه بر تلاش برای حفظ جمعیت این گونه در منطقه که به عنوان یک گونه منحصر به فرد بلوچستان حائز اهمیت است، می توان در راستای توسعه گردشگری و جذب توریسم و همچنین اشتغال زایی جوامع محلی تاثیر گذار باشد.

مدیر نخستین مزرعه پرورش گاندوی سیستان و بلوچستان در منطقه آزادچابهار ادامه داد: اگر قرار به انجام فعالیت صنعتی و اقتصادی باشد، نیازمند دستکم یکهزار سر تمساح و اضافه شدن سالیانه حداقل ۵۰۰ نوزاد خواهیم بود.

۴۰۰ سر تمساح پوزه کوتاه در منطقه حفاظت شده باهوکلات چابهار زیست می کنند

رئیس اداره حفاظت محیط زیست چابهار گفت:حدود ۴۰۰ سر تمساح پوزه کوتاه (گاندو) طبق آخرین سرشماری در منطقه حفاظت شده باهوکلات دشتیاری زیست می کنند.

حسینی با اشاره به تنوع زیستی در این منطقه اظهار داشت: رودخانه سرباز و منطقه حفاظت شده باهوکلات تنها زیستگاه بزرگ تمساح پوزه کوتاه در کشور است.

این منطقه حفاظت شده از روستای فیروزآباد سرباز آغاز و در مسیر رودخانه سرباز تا برکه کلانی در هور باهو و نزدیکی دریای عمان (سواحل مکران) ختم می شود.

وی خشکسالی و تخریب زیستگاه را از تهدیدهای مهم تمساح پوزه کوتاه ایرانی در منطقه ذکر کرد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست چابهار ادامه داد: منطقه حفاظت شده باهوکلات چابهار زیستگاه انواع گونه های جانوری، گیاهی، پرندگان و رویشگاه اصلی جنگل های حرا است.

حسینی بیان کرد: مردم منطقه جنوب سیستان و بلوچستان علاقه خاصی به گونه های جانوری به ویژه گاندو دارند که این امر سبب افزایش جمعیت آنها شده است.

 مرکز تحقیقات تمساح دشتیاری در روستای ریکوکش

رئیس اداره حفاظت محیط زیست چابهار ادامه داد: مرکز تحقیقات تمساح چابهار در زمینی به وسعت ۱۰ هکتار احداث شده که دارای دو استخر خاکی بزرگ به ابعاد ۵۰ در ۱۰۰ متر جهت نگه‌داری و مراقبت تمساح‌های بالغ و نیز محوطه نگه‌داری نوزادان تمساح و تمساح‌های جوان است.

حسینی افزود: در محوطه این مرکز گیاهان بومی و سازگار با اکوسیستم منطقه کاشته شده و هم اکنون پوشش گیاهی متراکم و مناسبی برای زندگی و زاد و ولد تمساح‌ها ایجاد شده است.

وی بیان کرد: ایستگاه ریکوکش چابهار در حوالی روستای درگس واقع در ۳۰ کیلومتری محور ارتباطی جکیگور – چابهار در حریم رودخانه سرباز با هدف تحقیقات و تکثیر و پرورش تمساح پوزه کوتاه مردابی در شرایط اسارت در سال ۱۳۸۹ راه‌اندازی شده است.

وی گفت: در طبیعت به دلیل مخاطرات زیاد به طور معمول کم‌تر از ۲ درصد تخم‌های تمساح پوزه کوتاه به مرحله بلوغ می‌رسند و با توجه به قرار گرفتن این گونه در معرض خطر انقراض، تکثیر و مراقبت از تخم‌های تمساح در اسارت و رهاسازی تمساح‌ها پس از گذراندن دوران آسیب‌پذیری و رسیدن به بلوغ در طبیعت می‌تواند یکی از روش‌های موثر در حفظ نسل این گونه ارزشمند به شمار رود.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست چابهار تصریح کرد: پرورش و نگهداری تمساح پوزه کوتاه به دلیل کمیاب بودن آن در ایران یکی از بهترین روش ها برای جذب گردشگر و ایجاد اشتغال است که نمونه بارز آن یکی از اهالی محل به نام ملک‌دینار شجره در باهوکلات است که با هزینه شخصی خود خوراک برای این جانور تهیه می کند.

گاندو که از جمله راه های جذب گردشگر در منطقه آزاد چابهار است، نوعی کروکودیل بومی شبه‌قاره هند و مناطق اطراف است که در کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان، ایران، سریلانکا و برمه زندگی می‌کند. گاندو تنها کروکودیل بومی پاکستان و ایران و بزرگ‌ترین خزنده این دو کشور است.

انگلیسی زبان ها این تمساح مردابی را ماگر (Mugger) می نامند که آن را از هندی ها به عاریت گرفته اند. در زبان هندی، ماگار(magar) به معنای هیولای آبی است اما بومی های منطقه برای این خزنده بزرگ نام گاندو (Gandu) را انتخاب کرده اند.

جالب است بدانید این تمساح یکی از نمونه های نادر تمساح در دنیا بوده و دارای پوزه ای کوتاه تر از سایر هم‌نوعانش است. وجود این نمونه نادر در ایران می تواند پتانسیل ارزشمندی در جهت جذب گردشگر و حیات وحش ایران باشد. 

مدیریت حفاظت از این گونه نادر از اهمیت بالایی برخوردار است و می بایست بسترهایی مناسب برای بهره برداری پایدار آن در ایران را ایجاد کرد.

همچنین توانمندسازی جوامع محلی و ملی شامل انجام برنامه‌های آموزشی، آگاه سازی و تبادل اطلاعات در این خصوص می تواند بسیار حائز اهمیت باشد تا بتوان با کاهش آسیب های ممکنه از سوی این حیوان، از این فرصت برای توسعه اکوتوریسم و بهره‌برداری گردشگری استفاده کرد.

ملک‌دینار شجره: ۱۷ سال با محیط زیست افتخاری همکاری می کنم

»ملک‌دینار شجره» یکی از دوستداران طبیعت که با مراقبت خودجوش از گاندوها برای خود شغل ایجاد کرده در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در روستای باهوکلات با هزینه شخصی و به عنوان همیار افتخاری محیط زیست به گاندوهای گرسنه خوراک می دهم تا کمکی برای افزایش جمعیت آنها باشد و این حیوانات مهربان برایم دعای خیر کنند.

وی به عنوان تنها فردی که بدون هیچ ترسی به گاندوها نزدیک شده و از آنها مراقبت می کند، گفت: برخی مواقع بیش از ۲۶ گاندو را با هزینه شخصی خود با وجود خشکسالی و مشکلات ناشی از آن، روزانه خوراک داده ام و باید عرض کنم گاندوها را دوست دارم و مراقبت می‌کنم و این کار را بدون حمایت سازمان محیط زیست و یا هر مسوول و مقام دیگری صرفا بخاطر رضای الله انجام می دهم.

وی ادامه داد: در برخی مواقع بیش از ۲۰ نفر مهمان را در بومگردی خود پذیرش، اقامت و پذیرایی کرده ام که بیشتر مهمانان از تهران و شیراز و از کشورهای خارجی فرانسه، گرجستان، ایتالیا و آلمان بودند 

شجره افزود: متولد ۱۳۳۲ و حدود ۶۷ سال سن دارم و بیش از ۱۷ سال است که با محیط زیست افتخاری و بدون هیچ چشم داشتی همکاری می کنم و هیچگاه بخاطر بدقولی ها و حمایت نکردن ها دست از کار نکشیده ام و اکنون حدود چهار است که با هزینه شخصی مسوولیت تامین خوراک گاندوها در محدوده باهوکلات را برعهده گرفته ام و از این کارم علیرغم اینکه عده ای من را دیوانه خطاب می کنند، لذت می برم و تا آخر عمر این کار خیر را انجام می دهم.

وی گفت: الان بعد از سالها که کارم با استقبال مردم و گردشگران مواجه شده اهالی روستا هم گاندوها و هم خودم را دوست دارند.

ملک‌دینار ادامه داد: در ایام خشکسالی و برای زنده ماندن گاندوها با یک بیل مکانیکی گودالی ایجاد کردم تا همیشه پرآب باشد و در روزهای گرم سال و دمای بیش از ۵۰ درجه از گاندوها محافظ کرده ام و هم اینک که آب فراوان هست و چند سیل سبب تخریب زیستگاه و پراکنده شدن برخی تمساح ها شده همچنان بیش از ۱۰ تمساح را مراقبت کرده و غذا می دهم و این گاندوها نیز با من مهربانند بطوریکه با صدا زدن من سریعا در اطرافم جمع می شوند و به آنها خوراک می دهم.

این دوستدار گاندوها اظهار داشت: تنها خواسته ام بیمه و استخدام به عنوان محیط بان در محیط زیست در محدوده حفاظت شده گاندو باهوکلات است و برای این موضوع مدیران کل محیط زیست سیستان وبلوچستان قول های زیادی داده اند ولی عملی نشده و با وجود کمبود شدید نیرو این خواسته محقق نمی شود.