خرید تور تابستان

راهنما سمت آذربایجان، گردش به ارمنستان

حامد آئینه‌وند، روزنامه‌نگار و دانش‌آموخته دکترای روابط بین‌الملل و ساناز یوسفی مقدم، دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل دانشگاه استانبول در یادداشتی با عنوان «راهنما سمت آذربایجان، گردش به ارمنستان» که در اختیار انصاف نیوز قرار دادند، نوشته‌اند:

1- بحران قره باغ، شبیه بحران کشمیر بحرانی متاخر نیست و ریشه‌هایی تاریخی در تحولات سده بیستم میلادی دارد و نظم سیاسی کنونی در منطقه قفقاز جنوبی نشات گرفته از رویدادهای این دوره تاریخی است. نظم سیاسی این منطقه در قرن بیستم دست کم دو بار دستخوش تغیرات جدی شد. بار نخست تحولات زمانی روی داد که اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از زهدان روسیه تزاری در اکتبر 1917 سر برآورد. در پی روی کارآمدن رژیم جدید و تضعیف اقتدار مسکو، با پیامد طبیعی شکل‌گیری خلاء قدرت در منطقه قفقاز، ملت‌های ساکن این منطقه در صدد تلاش برای رهایی از یوغ سلطه روسها برآمدند و نتیجه آن تلاشها، تشکیل جمهوری فدرال دموکراتیک فققاز جنوبی با مشارکت گرجی‌ها، آذری‌ها و ارمنی‌ها به پایتختی تفلیس بود. این واحد سیاسی ناقص‌الخلقه اما خیلی زودتر از آنچه گمان می‌رفت در ماه می 1918 فرو ریخت و هریک از ملیت‌های ارمنی، آذری و گرجی خود صاحب کشوری مستقل در نقشه سیاسی جهان شدند و در حالی که حدود دو سال از چشیدن طعم استقلال‌شان نمی گذشت ارتش سرخ با مداخله خود در سال 1920 به استقلال این سه کشور پایان داد.

2- میراث شوم کمونسیم برای تمدن انسانی، تنها فجایع تکان‌دهنده دوران استالین و قتل‌عام میلیون‌ها انسان بی‌گناه نبود بلکه آثار مرزبندی‌های تحمیلی و مهندسی ملت‌ها براساس آرای استالین (قومیت در فرم، روسی شدن در محتوا) حتی پس از فروپاشی شوروی به شکل استخوانی لای زخم باقی ماند. جنگ ارمنستان و آذربایجان (1366-1373) در قره‌باغ با 35 هزار کشته، هر چند با پیروزی نظامی ارمنستان به پایان رسید اما آذر بایجان هیچ‌گاه آن را به رسمیت نشناخت. بخش اعظم جنگ ارمنستان و آذربایجان در آن دوره در دوران ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی سپری شد. در دورانی که وضعیت توازن نیروهای سیاسی داخلی تفاوت معناداری با امروز داشت، ایران نه به شکل رسمی اما معنادار، از ارمنستان حمایت می‌کرد. دلیل این وضعت هم به تحلیلی باز می‌گشت که از شرایط منطقه مورد مناقشه داشت. شواهدی در دست هست که نشان می‌دهد آذری های ساکن در قره باغ کوهستانی که کمتر از 20 درصد کل ساکنان این استان را تشکیل می دادند، به جهت عدم تعلق به خاکی که در آن ساکن بودند، نخواستند در این اراضی باقی بمانند و به سوی دیگر نقاط آذربایجان، از جمله مترویل باکو سرازیر شدند، حرکتی که نشان از توزیع نامتعادل جمعیت و ثروت در این کشور داشت و احتمالا ایران هم از این زاویه مدافع ارمنستان بود وهم از منظر ملاحظات قومی خود در ایران.

3- به جهت نظامی و تاریخی ارامنه قره‌باغ پس از کنترل نواحی قره‌باغ کوهستانی و هفت ناحیه پیرامونی آن با اکثریت سکنه ارمنی، موفق شدند حدود یک پنجم اراضی جمهوری آذربایجان را تحت کنترل بگیرند. این روندی بود که پس از فرو پاشی شوروی تا سال 1994 ادامه اشت تا اینکه در سال 2004 سازمان امنیت و همکاری اروپا (متشکل از نمایندگانی از یک کشور منطقه‌ای، یعنی روسیه، و دو کشور خارج از منطقه، یعنی فرانسه و ایالات متحده) به درگیری‌ها میان ارمنستان و آذربایجان پایان داد و آتش‌بس را برقرار کرد. بر خلاف ایران که در آن دوره حامی ارمنستان بود، ترکیه نه تنها از آذربایجان حمایت می‌کرد بلکه به دلیل مناقشات تاریخی با ارامنه از جنگ جهانی اول که متهم به کشتار یک میلیون ارمنی در آن دوره است و هم چنین همبستگی قومی و زبانی با آذربایجان از آغاز درگیری‌ها حامی آذربایجان بوده و حتی ارمنستان را به همین دلیل تحریم کرده است.

4- در سالهای اخیر، ایران اگرچه با هزینه مادی و معنوی بسیار و منافعی اندک اسد را به کمک روسیه از سقوط نجات داده اما با خروج امریکا از برجام و آغاز کارزار فشار حداکثری و شروع روند عادی‌سازی روابط اسرائیل و اعراب که با امارات متحده عربی و بحرین کلید خورده و دیگر اعراب نیز در صف انتظارند، بیش از هر زمان دیگری در چهار دهه گذشته احساس تنهایی می‌کند. احساس طردشدگی واقعی از سوی جامعه جهانی علی‌رغم لفاظی اروپا در تعهد به حفظ برجام، احساس واقعی حاکمیت در ایران است. در نتیجه برای رهایی از فشار تحریم‌ها دل بسته حمایت ترکیه و آذربایجان برای سر پا نگه داشتن اقتصاد در حال تلاشی خود هر چند برای مدتی کوتاه است. درحالی که دولت و دستگاه دیپلماسی در مناقشه قره‌باغ سکوت اختیار کرده‌اند اما نمایندگان آیت ا… خامنه‌ای در استان‌های ترک‌نشین و هم چنین مشاور بین الملل ایشان، علی‌اکبر ولایتی آشکارا از آذربایجان حمایت کرده‌اند. جدای از تقسیم کار همیشگی میان حاکمیت و دولت در عرصه بین‌الملل دستهای زننده در سوی آذربایجان و دستهای نوازشگر (دولت و دستگاه دیپلماسی) به سمت ارمنستان ایستاده‌اند. اگر آذربایجان پیروز شد دولت در مسیر شناسایی حاکمیت قره‌باغ توسط آذربایجان حرکت خواهد کرد و اگر حاکمیت ارمنستان بر قره‌باغ تثبیت شد دولت ایران خواهد گفت کسانی که از آذربایجان حمایت کرده‌اند مسئولیت رسمی نداشته و نظرشان را گفته‌اند.

5- اگرچه اقتصاد ورشکسته ایران از هر کمکی حتی از سوی کشورهای کوچک و کم تاثیری در کلاس جهانی چون ترکیه و آذربایجان استقبال می‌کند اما به نظر می‌رسد داستان هم پیمانی ایران با ترکیه و آذربایجان در مناقشه قره‌باغ غیر از منافع اندک اقتصادی منافع بزرگتر سیاسی نیز دارد و آن ترساندن بخش مهمی از ایرانیان ناراضی با عدم سخت‌گیری بر پان‌ترک‌های ایرانی در مناطق ترک‌نشین برای عرض اندام خیابانی در روزهای گذشته به منظور ایجاد هراس تصنعی روزافزون از پیامدهای احتمالی به هم خوردن نظم سیاسی ایران به دنبال استمرار کارزار فشار حداکثری در صورت بقای دونالد ترامپ در کاخ سفید و درخشش احتمالی ستاره بخت پیمان نوین به شکل موازی است.

6- با این همه در تحلیل نهایی باید گفت به نظر می‌رسد که سیاست راهبردی جمهوری اسلامی در مناقشه قره‌باغ مانند دوره هاشمی هم چنان حمایت پنهان از ارمنستان است با این تفاوت که حالا بخش‌هایی غیر دولتی از حاکمیت به شکل تاکتیکی برای رهایی از فشار اقتصادی ناشی از تحریم ها به ترکیه و آذربایجان باج می‌دهند. قره‌باغ را پاره تن اسلام و متعلق به آذربایجان خوانده‌اند اما روشن است این پاره تن اسلام با آن دیگر پاره تن اسلام که فلسطین است در چشم حاکمیت ایران از زمین تا آسمان فرق دارد.

7- در بند قبل اشاره کردیم که سیاست راهبردی جمهوری اسلامی حمایت پنهان از ارمنستان است اما چرا؟ قره باغ منطقه ارمنی‌نشینی است حائل میان آذربایجان ایران و باکو، که بیش از 60 در صد از مرز ایران و آذربایجان را پوشش داده و این جمعیت مانعی جدی برسر هرگونه وحدت ژئوپلتیک میان این سوی آذربایجان و آن سوی دیگر است. از سوی دیگر آذربایجان تنها جمهوری شیعه‌نشین سکولار و موفق است که اگر قره‌باغ را هم به خاک خود منضم کند توانایی بالقوه آنکه خطر جدی‌تری برای تشدید وحدت دو سوی آذربایجان باشد را داراست و هم اینکه مانند ترکیه موفق الگوی دیگری برای مردم ایران در سرزنش شیوه حکمرانی و مدیریت جمهوری اسلامی خواهد بود. ضمن آنکه از روابط خوب آذربایجان با امریکا و اسرائیل نیز نمی‌توان چشم پوشید و سرآخر اینکه در صورت هر گونه احتمال درگیری بین ایران و دو همسایه شمالی، ارمنستان به عنوان تنها جمهوری غیر مسلمان‌نشین خطرات به مراتب کمتری نسبت به آذربایجان برای ایران در پی خواهد داشت.

انتهای پیام

بانک صادرات

نوشته های مشابه

پیام

  1. یک زمانی ایران داعیه ام القرای جهان اسلام را داشت
    حالا به لطف پان ایرانیستها متحدی غیر از ارمنیها که در مساجد قاراباغ خوک پرورش میدهند برایش نمانده
    امیدوارم مسئولان درک کنند که زمان تغییر نه در قالب سیاست بلکه در ساحت اندیشه است

    7
    6
  2. با اینکه این تحلیل رگه هایی از جانبداری بشیوه حاکمیت داشت ولی به میزان زیادی صریح و عریان واقعیت را بیان میداشت. موفق باشید.

    4
    1
    1. این مقاله در فضا خیالی نوشته شده، سخنگوی وزارت خارجه رسما از آذربایجان حمایت کرده، علی اف هم از ایران تشکرکرده
      انصاف نیوز توهم خیلی دستت انگار خالیه از مطلب

      1
      4
  3. انصاف نیوز کم کم داره شبیه رسانه های انگلیسی میشه. فقط دقت کن چقدر ریز این دانش آموخته های دانشگاه های ترکیه خیالات خودشون رو بیان می کنند.
    ۱. از کشتار ارامنه توسط ترکیه به عنوان فقط یک اتهام یاد می‌کند و در مقابل بر نقش منفی ایران تاکید می‌کند.
    ۲. ایجاد هراس تصنعی از پان ترک ها؟ مگر میشه تو تهران شدت غلظت حضور افکار پان ترکیسم را در کوچه و خیابان نبینی! دیگر بگذریم از استان های آذری نشین که در حال تبدیل شدن تریجی به لانه ی گرگ ها هستند. دوستان زیادی دارم که گردن بند گرگ می اندازند.
    ۳. احساس ترد شدگی از سوی ایران؟ مرسی از این همه لطف. تو تاریخ سازمان ملل تنها شدن آمریکا سابقه نداشته آن وقت ایران ترد شده؟ استفاده از منافع اقتصادی قضیه اش جداست. بد نیست بدانید آمریکا یک چهارم اقتصاد دنیاست.
    ۴. اقتصاد ایران را مرهون کمک های ترکیه و آذربایجان دونستی. دیگه نه با این غلظت عزیز دل.
    ۵. چرا هیچ صحبتی از اسراییل و آمریکا و پایگاه هایشان در آذربایجان و اقدام های خصمانه دولت آن کشور بر ضد تمامیت عرضی ایران چیزی نگفتی؟ یا حتی کشتار و زندانی کردن همان برداران آذری که از ایران به کمکشان شتافته بودند.

    و اما انصاف نیوز جان شما با این کارها تنها آقای پزشکیان را بدنام خواهید کرد.

    6
    9
  4. مقاله دو تا پانترک جیره خوار ترکیه رو منتشر کردید که چی بشه؟ این دو پانترک هیچ جای مقالشون از همراهی باکو و تلاویو علیه ایران ننوشتن و ننوشتن که خاندان خائن علی اف با وارد کردن سلفی ها به سرزمین شیعه میخوان شیعه زدایی کنن و ایراندوستی و عشق به وطن تاریخی اذری ها ی آن سوی رود ارس رو از بین ببرند . تو مقاله حکومت دیکتاتوری عقب افتاده و درب و داغون خاندان علی اف رو تجربه موفق نامیدن که مرغ پخته رو به خنده میندازه .علی اف و اردوغان هرچی تروریست سلفیه ریختن تو قره باغ اخرش هم هیچ غلطی نتونستن بکنن تازه همون سلفی ها رو هم گول زدن آوردن اونجا و بهشون گفته بودن قراره برن تو پالایشگاه به عنوان نگهبان استخدام بشن یهو چشم واکردن دیدن وسط میدون جنگن . اتفاقا این ایران نیست که از جدایی طلبی میترسه بلکه این خاندان علی اف و عثمانی ها هستن که از عشق مرم جمهوری اذربایجان و میلشون به بازگشت و ملحق شدن دوباره به سرزمین مادری یعنی ایران میترسن. هنوز بیست سال از قیام مردم لنکران و طالش مغان برای بازگشت به سرزمین مادری و ملحق شدن دوباره به سرزمین ایران نگذشته. کم هارت و پورت کنید. دیر یا زود مناطقی که در دوران قاجار از دست رفت با خواست مردم همون مناطق به ایران برمیگرده این خط اینم نشون. مدتها هم هست که تاریخ قرادادهای ترکمانچای و گلستان منقظی شده وتاریخشون تموم شده و قانونا کل قفقاز خاک ایرانه نه فقط به اصطلاح جمهوری آذربایجان .حالا هرچقدر علی اف و اردغوان میخوان وهابی وارد منطقه کنن بکنن ببینیم چه غلطی می کنن .تشیع زدایی و ایران زدایی در اون منطقه مثل کوبیدن میخ آهنی در سنگه . این یه مقاله نیست بیشتر یه بیانیه است از طرف پانترکها و اراذل گروه تروریستیس گرگهای خاکستری . حقا که سید جواد طباطبایی تبریزی درست گفته که: پانترکیسم ملغمه ایست از خریت و نفهمی

    2
    6
  5. سلام.به‌گواهی‌تاریخ‌شیعیان‌آذربایجان‌هرگز‌با‌ارامنه‌دشمنی‌نداشتند..بعد‌قرار
    داد‌گلستان‌وترکمان‌چای‌‌‌داشناکهای‌ارمنی‌با‌کمک‌روسها‌مردم‌مسلمان‌را‌‌با‌همان
    روشهایی‌که‌اسرائیل‌‌با‌فلسطینیها‌‌رفتار‌کرد‌از‌ایروان‌راندند‌وهزاران‌نفر‌را‌از‌تو یه
    گزراندندوکشور‌جعلی‌ارمنستان‌را‌تاسیس‌نمودند….این‌جیللوهای‌ارمنی‌بودند
    کهمسلمانان‌خوی‌وارومیه‌وسلماس‌وماکو‌وقتل‌عام‌کردند‌رهبر‌معظم‌انقلاب
    در‌هنگام‌سفر‌به‌ارومیه‌در‌مورد‌این‌وقایع‌سخنرانی‌مفصلی‌داشتند‌نفرمودند
    باید‌جوانان‌ایران‌این‌قیمت‌تاریخ‌را‌بخوبی‌بخوانند‌اما‌متاسفانه‌در‌کتب‌تاریخ‌
    سطوح‌تحصیلی‌کشور‌هرگز‌اشاره‌هم‌نمی‌شود‌چرا

  6. این مقاله در فضا خیالی نوشته شده، سخنگوی وزارت خارجه رسما از آذربایجان حمایت کرده، علی اف هم از ایران تشکرکرده
    انصاف نیوز توهم خیلی دستت انگار خالیه از مطلب

    2
    5

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا